آثارالسلاطین تألیف میرسید ناصرالدین، نسخه ی خطی ارزشمندی است که  درباره ایران، هند و به­ ویژه ماوراءالنهر در دوران حکومت صفویه و قاجاریه حاوی مطالب درخور توجهی است. مؤلف دراین اثر در مورد حکومت سلاطین شیبانی در سمرقند و بخارا سخن گفته است و به اجمال به تشریح رقابت صفویان و ازبکان به منزله ی دو نیروی قوی در تعیین سرنوشت ماوراءالنهر پرداخته است. همچنین زمینه درگیری و نبردهای دو حاکم مغولی؛ شیبک خ...

ایرانیان و عبریان، نخستین بار در شاهراه کلده و آشور یکدیگر را یافتند و به‌تدریج در کاشان، یکی از طولانی‌ترین هم‌زیستی‌های بشری را آغاز کردند. از ورود اسلام به ایران تا دورۀ صفوی، از یهودیان کاشان اطلاعی در دست نیست؛ اما با ورود به عصر صفوی، به‌مدد دو وقایع‌نامۀ داخلی و گفتار سیاحان غربی، به رشد و پویایی فرهنگی واجتماعی و اقتصادی این جامعه پی می‌بریم. این جستار به گزارش و تحلیل حیات اجتماعی و فر...

در سال‌های اخیر و با گسترش حوزۀ مطالعات حماسی، پژوهشگران با شماری منظومه‌های پهلوانی آشنا شدند که تا چندی پیش ناشناخته مانده بود. شاید دلیل عمدۀ این ناشناختگی، زبان عامیانه آن‌ها بود زیرا این دسته آثار که اغلب در ادوار متاخّر سروده شده‌ بودند از میان فرهنگ تودۀ مردم برخاسته بود. منظومۀ «کوه دماوند» یکی از این دسته متون پهلوانی ناشناخته است که ظاهرا به دلیل نزدیکی روایات آن با متون هم دورۀ خود، چ...

آناتولی از مناطقی است که گروه های زیادی از ایرانیان در طول تاریخ به آن جا مهاجرت کردند و زبان و ادب فارسی را در این سرزمین گسترش دادند. در دوران تیموریان و اوایل دوران صفویه، به دلیل تحولات سیاسی ایران و جاذبه ای که سلاطین عثمانی برای جلب اهل علم و هنر به استانبول ایجاد کرده بودند، روند مهاجرت ایرانیان به آناتولی بیشتر شد. در نتیجه این امر، گروه زیادی از عالمان، شاعران و هنرمندان ایرانی راهی اس...

در اواخر سدۀ نهم در بطن تجریدگرایی نقاشی ایران تمایلی آشکار به بازنمایی جهان محسوس زاده می شود. گرایش به واقع گرایی که ابتدا در نگارگری مکتب هرات و در نگاره های بهزاد پدیدار شد همچون خط پیوسته ای آثار هنرمندان اواخر سدۀ نهم و دهم ه.ق را به هم پیوند می دهد. با انتقال بهزاد به تبریز هنرمندان نگارگری مکتب دوم تبریز به پیروی از سنت بهزاد، بی آنکه با بینش آرمانی هنر نقاشی قطع رابطه کنند، نگاهشان را ...

با ظهور سلسله صفویه، صفحات جدیدی در تاریخ اندیشه سیاسی و شیوه زمامداری ایرانیان با تکیه بر شریعت اسلام و به‌ویژه فقه سیاسی شیعه ورق خورد. مؤسسان صفوی در پویش برای مشروعیت‌یابی خود و تمسک به قواعد عقلانی و ریشه‌دار متصل به وحی و نصوص دینی برای اداره کشور به‌سوی اندیشمندان حوزه‌های علمی شیعه روی آوردند و در مقابل، علما نیز این فرصت را برای ارتقای تشیع و حاملان آن به سطح اداره سیاسی و اجتماعی کشور...

در این پژوهش تلاش شده است جایگاه اقتصادی عتبات عالیات میان دو دولت صفویه و عثمانی بررسی شده و بازتاب آن در روابط سیاسی دو کشور ایران و عثمانی ارزیابی شود. در این مقوله درباره سه رکن اساسی بحث شده است: 1. زیارت عتبات (زوار)؛ 2. موقوفات؛ 3. دفن اموات. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که در این دوران تسلط بر منطقه عراق، به ویژه عتبات عالیات و دستیابی به منافع اقتصادی آن، از جمله مباحث مهم برای دو دو...

زنان به عنوان بخشی از جامعه، همواره از بُعد جامعه شناختی و تاریخی و به واسطه نقش آنان در خانواده و اجتماع و همچنین آزادی فردی، ثروت و مالکیت و روابط جنسی مورد مطالعه و توجه قرار گرفته اند. توجه به خاستگاه نژادی و اجتماعی زنان سبب شده که به خصوص در تاریخنگاری عثمانی و صفویه صرفاً به زنان خانواده سلطنتی و درباری پرداخته شود و تصویری از وضعیت عمومی آنان ارائه گردد. در هر دو حکومت صفویه و عثمانی، زنا...

مزارع مسکون به عنوان گونه ای اثرگذار و اثرپذیر از عوامل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، و فرهنگی دوره های مختلف، مجتمعی زیستی و معیشتی با وسعت و جمعیت مختلف و متفاوت بوده است. اطلاعات موجود در منابع مختلف، نشان می دهد که مزارع مسکون از دوره های پیش از اسلام، قرون اولیۀ اسلامی تا دورۀ پهلوی به صورت مستقل و تابعه )صغیره و کبیره( در محدودۀ قصبات و رستاق ها) روستاها(، وجود داشته اند و با عناوینی چون دستکر...