در مطالعات فرهنگی درباره زن، شاهنامه مرجع نسبتا مهمی بوده است. چون از یک سو زنان گاه در آن نقشه ای مثبت مهمی دارند، و نیز از سوی دیگر گاه قضاوت ای بدبینانه ای نیز نسبت به آن ها ابراز شده است. نگاه به شاهنامه از نظر عقاید درباره جایگاه موجود و مطلوب زن در اجتماع، در زمان سروده شدن دیوان یا در زمان وقوع حوادث داستانی و تاریخی آن، و علاوه بر این، نگاه پژوهش گر که درگیر تفکرات امروزین حقوق بشری در ...

پژوهش حاضر مسئل? شکل خانواده های شاهنامه، توزیع قدرت در آن ها و همچنین هویت نهاد خانواده را در شاهنامه بررسی می کند. بدین منظور با بررسی پیشین? نظری مرتبط با موضوع تحقیق، نظریه های مرتبط با موضوع مطرح شده و چهارچوب نظری تحقیق با توجه به زمین? تحقیق نگاشته شد. برای بررسی موضوع، روش محاکات مورد استفاده قرار گرفت و سعی شد با استفاده از بازنمایی اجتماعی به شیو? جامعه شناختی فضای درون ذهنی سراینده ا...

آن چه همواره در شاهنامه مورد مطالعه قرار گرفته و می گیرد، شکوه شاهان، دلاوری پهلوانان و در مجموع عناصر سترگی است که به تناسب نوع ادبی حماسه در آن جای داردامادراین اثر ورجاوند و در کنار عناصر مهم و اصلی، جزئیاتی وجود دارد که ضمن ایجاد یک کل منسجم در نوع خود، شاهکاری بی نظیر و یا کم نظیر به شمار می آیند. یکی از این جزییات که با آداب خاص خود به نمایش گذاشته شده روابط سیاسی و دیپلماتیکی است که این...

یکی از آیین های باستانی که ظاهراً در اواخر دوره هخامنشی از بطن دین زردشتی منشعب شده، آیین زروانی است. در این عصر، گروهی از زردشتیان با تأمل در دو مینوی نخستین؛ یعنی اهورامزدا و اهریمن به این باور دست یافتند که باید این دو را پدری باشد؛ بنابراین به ایزد زروان به عنوانِ پدر دو مینو نگریستند و زروان را زاینده آن دو پنداشتند که این اسطوره می تواند گذارِ جامعه ایران از زن سروری به مردسالاری را در ذهن ت...

جدال حق و باطل ، پیوسته از ابتدای خلقت در جامعه بشریت وجود داشته است. در قرآن کریم اولین نبرد حق و باطل را در کشته شدن هابیل به دست قابیل می توان مشاهده کرد. این جدال پیوسته در تاریخ بشر ادامه یافته و کتب تاریخی و قصص سند این سخن و شاهنامه نیز بیان کننده این مطلب است. شاهنامه فردوسی ، تاریخ اساطیری و پهلوانی ملت ایران است و تاریخ ملل سرشار است از نبردهای خونین میان دو قطب خیر و شر. ملت ایران با...

در این گفتار به بررسی نام‌های خاص (زنان) در شاهنامه پرداخته شده است. یادآوری می‌شود که در زبان‌شناسی تاریخی بررسی نام‌های خاص (اعلام) از دیرباز مورد توجّه پژوهش‌های زبان‌شناسی تاریخی بوده است. ارزش علمی این‌گونه پژوهش‌‌ها به اندازه‌ای درخور توجّه است که فرهنگستان علوم اتریش از دهۀ هشتاد میلادی شماری از طرح‌های پژوهشی خود را به پژوهش نام‌های خاص ایرانی اختصاص داده است. از آن نمونه، نام‌های خاص اوس...

دو حماسه ی بزرگ ادبیات جهان یعنی حماسه ی هومری که شامل ایلیاد و اودیسه است و حماسه ی فردوسی یعنی شاهنامه، دارای وجوه افتراق و اشتراک  بسیاری است که با توجّه به اهمیّت شخصیّت پردازی در حماسه، مقاله ی حاضر به نقد این دو حماسه از نظر شخصیّت پردازی اختصاص دارد. در بخش اوّل به شیوه ی رفتار اجتماعی پهلوانان در دو حماسه که شباهتهای فراوانی به یکدیگر دارند ، پرداخته شده است. اهمیّت و تأثیر شخصیّت خدایان  در ح...

نوشتار حاضر تلاشی است تا بر اساس نگاره‌های برجای مانده از دوره ایلخانی، فضاهای جنسیتی بازنمایی شده در آن شناسایی و نسبتِ حضور زنان و مردان مورد مداقه قرار گیرد. در این راستا، نگاره‌های دو نسخه مهم بر‌جای مانده از این دوره، جامع‌التواریخ و شاهنامه بزرگ ایلخانی بررسی شده است. نگاره‌های جامع‌التواریخ، گویای تاریخ مغولان و نگاره‌های شاهنامه بزرگ‌ایلخانی، به تاریخ اساطیری ایران اشاره دارد. طبقه‌بندی ...

اگرچه ضحّاک در شاهنامه «نراژدها» خوانده می­شود، او را بنا بر گواهی­هایی می­توان مؤنث پنداشت که آن عبارت است از: 1- همان­گـونه که در کیش مانی، دیوِ بی­شرمِ آز جنسیتِ زنانه دارد، ضحّاک نیز که نماد آز در شاهنامه است، ممکن است مادینه باشد. در شاهنامه، ابلیس در برابر خدماتش به ضحّاک، جایی از تن او را می­بوسد که محارم اجازۀ بوسیدن دارند. این نشانی است بر جنسیتِ غیر متعارفِ ضحّاک؛ 2- ضحّاک شاهنامه و مُردیانگِ ماد...