در سیر تاریخ فلسفه، افلاطون اولین فیلسوفی است که نفس را به عنوان جوهر مجرد مطرح کرد و آغاز‌گر بحث عقلی و استدلالی در خصوص دو‌گانگی نفس و بدن، بقاء و جاودانگی آن، اقسام نفس و قوای آن شد. از این میان، دلایل او بر تجرد و جاودانگی نفس که تا حدود زیادی فارغ از بیان اسطوره‌های و سمبلیک مطرح شده کمتر مورد توجه و نقد مستقل قرار گرفته است. طرح و تحلیل این دلایل، بازسازی منظم آنها و نقد و ارزیابی نقاط قو...

جامعه و ادبیات رابطه‌ای متقابل و دوسویه دارند و آثار ادبی محصول و مولود حیات و محیط اجتماعی هستند. نظریۀ عمل پی‌یر بوردیو به تعامل ادبیات و جامعه و تأثیر متقابل آن دو بر یکدیگر می‌پردازد. میدان، منش و کنش، سه رکن اصلی نظریۀ عمل را تشکیل می‌دهند. این نظریه یکی از نظریه‌های کاربردی برای تحلیل جامعه‌شناختی متون ادبی به شمار می‌آید که چارچوب نظری این پژوهش بر آن استوار است. در این گفتار، دورۀ دوم ش...

تلاش برای بیان تعریفی مستقل از رمز و تبیین آن به عنوان تصویری خیالی جدای از دیگر صور خیال، برای هر پژوهشگر آثار ادبی و عرفانی بایسته و شایسته است. از سوی دیگر، طرح این موضوع نیز برجسته و با اهمیت است که رمز در عین رابطة بسیار فشرده با کنایه، استعارة مصرّحه، تمثیل رمزی، اضافة سمبلیک، کهن الگو، تشبیه تمثیل و نوع ادبی فابل، تصویری جدای از اینهاست. لزوم توجّه شعرا و نویسندگان به رمز، تاریخچه و انواع ...

چکیده هنگامی که در نیمه نخست قرن بیستم بحث از لغزش عقل مدرن شد، اسطوره­شناسی به شکلی جدّی مورد توجه قرار گرفت. تعاریف متنوعی برای اسطوره از سوی اسطوره­شناسان و حتی برخی فلاسفه مطرح شد. دامنه­ی این اسطوره­شناسی­ها در سال­های پس از آن، به گستره­ی نقد ادبی نیز کشیده شد و ترجیحات کارکردگرایانه­ی متفاوتی در هنرها پدیدار شدند که از همین جریانات نشأت می­گرفتند. ازجمله برخی از اعضای مکتب «فرانکفورت» همچ...

در این مقاله با استفاده از نظریه استعارۀ شناختی لیکاف- جانسون به بررسی استعاره­های موجود در شعر حسین منزوی درباره­ی معشوق تغزلی و سمبلیک پرداخته شده است. نتایج این گفتار نشان می­دهد که منزوی، در ناخودآگاه خود به انواع معشوق به مثابه یک موضوع نورانی و روشن­گر می­نگرد. این نگاه استعاره­ایِ غالب در اشعار منزوی را می­توان وابسته به زیرساخت سیاسی-اجتماعی و فرهنگی جامعه­، نمود اساطیر و نمادهای جهانی د...

تغییر مسیر نیما از رمانتیسم فردی به سمبولیسم اجتماعی، که توام با پالایش و آمیخته با تأمل عمیق شاعرانه بود، موجب شکل­گیری این جریان تازه (سمبولیسم اجتماعی) در شعر جدید فارسی شد. به دنبال نیما عده­ای از شاگردان او که به سبب آراسته شدن شعر به ابهام هنری و عمق و چند صدایی بودن آن، تمایلی به ابراز احساسات و دریافت­های خود از مسائل سیاسی و اجتماعی با وضوح و صراحت بیان نبودند، نمادپردازی را – که عبارت...

تمثیل و کاربرد آن در ادب پارسی سابقه‌ای دیرینه‌ای دارد و یکی از کسانی که از این توانمندی ادب پارسی توانمندانه استفاده کرده است مولانا جلال الدین محمد بلخی است. او با شوقی وافر و شوری عارفانه می‌خواهد عرفان عملی را به مریدان و شیفتگان راه طریقت و حقیقت آموزش دهد و در این رسالت خطیر خویش برای بیان مفاهیم والا از تمثیل بهره جسته است. وی مفاهیم ژرف و عمیق عرفانی را درقالب قصه‌ها و حکایات شیرین بیان...