موضوع این مقاله بررسی جایگاه دیوان عرض به عنوان بخشی از تشکیلات دیوانی حکومت محمد خوارزمشاه در سازمان اداری سپاه خوارزمشاهی است و در آن تلاش شده است تا ضعف و ناکارآمدی دیوان عرض و مقام عارض در ادارۀ لشکر و سازماندهی تشکیلات نظامی مورد بررسی قرار گیرد و تأثیر آن بر ناکامی های محمد خوارزمشاه در برابر حمله مغول و فروپاشی دور از انتظار حکومت وی نشان داده شود. این نوشتار بر آن است بر اساس روش تحلیلی...

اصفهان به‌عنوان منطقه برخوردار و دارای جایگاه راهبردی در حاشیه رودخانه زاینده‌رود، در تاریخ ایران موقعیت ویژه‌ای دارد. در دوران اسلامی، اصفهان از رونق شهری درخور توجهی برخوردار بود و این مهم در التفات اقوام و جهانگشایان مختلف به این شهر مؤثر بود و البته در جای خود، یکی از عوامل رونق مذکور قلمداد می‌شد. با این همه، اختلافات سیاسی و مذهبی و نفاق اجتماعی حاکم بر شهر در قرن ششم قمری/دوازدهم میلادی،...

چکیده: خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی در زمانه‌ای می‌زیست که ایران عرصه ورود و استقرار قبایل مغول و ترک و ایجاد دگرگونی ها و گسست های گسترده در ساختار و نظم سیاسی و اجتماعی جامعه ایرانی بود. وی به‌عنوان مهم‌ترین عضو قشر دیوانسالار در تشکیلات حکومتی ایلخانان، از جمله کسانی بود که در قالب اثر تاریخ نگاری جامع‌التواریخ کوشید ضمن تعریف مبانی تاریخی مشترک برای قبایل و طوایف مغول و ترک، آنها را با ف...

شکل­گیری جریان تصوف در قرن دوم هجری، از یک سو منشأ تحولات فراوانی در حوزه های مختلف اجتماعی شده و از سوی دیگر این جریان فکری، پذیرای اندیشه ها، سلیقه ها و برداشت­های گوناگون دینی شده است. این تأثیر و تأثرات سبب بروز درگیری و نزاع درونی جریان فکری تصوف شده است. در مراحل رشد و رونق تصوف، جوامع اسلامی درگیر حمله های بنیان کن مغول شدند که در همۀ سطوح فرهنگی و اقتصادی جامعه تأثیر نهاد و بی شک جریان ...

همان گونه که از عنوان مقاله برمی­آید، در این مقاله جنبه های مختلف نقد اجتماعی در دیوان سیف الدین محمد فرغانی بررسی شده است. سیف الدین محمد را می­توان سیاسی ترین و اجتماعی ترین شاعر دورة مغول نامید، چرا که او شاعری دردآشناست که به دور از وابستگی­های درباری و تعلقات دنیوی، ناهنجاری­های اخلاقی – اجتماعی را که گریبان گیر مردم و جامعة آن روزگار شده بود و نیز معضلات سیاسی- اجتماعی به وجود آمده در سر...

همان گونه که از عنوان مقاله برمی­آید، در این مقاله جنبه های مختلف نقد اجتماعی در دیوان سیف الدین محمد فرغانی بررسی شده است. سیف الدین محمد را می­توان سیاسی ترین و اجتماعی ترین شاعر دورة مغول نامید، چرا که او شاعری دردآشناست که به دور از وابستگی­های درباری و تعلقات دنیوی، ناهنجاری­های اخلاقی – اجتماعی را که گریبان گیر مردم و جامعة آن روزگار شده بود و نیز معضلات سیاسی- اجتماعی به وجود آمده در سر...

ادب عصر مملوکی(923-656 هـ ق) که اکثر مورّخان، حمله‏ی مغول(656هـ ق) را نقطه‏ی آغاز آن می‏دانند، لبریز از مرثیه‏هایی حُزن انگیز است. در این دوره حوادثِ طبیعی مانند سیل ،زلزله ، خشکسالی و در نتیجه‏ی آن بیماری و قحطی .ونیز حوادث انسانی از جمله جنگ‏هایی که در داخل وخارج از مرزهای سرزمین‏های تحتِ حکومت ممالیک رخ داد،مانند جنگ‏های صلیبی و حملات مغول ،سبب شد، میزان مرگ ومیر و کشته شدگان بسیار زیاد شود.آن‏گ...

تهاجم اولیه مغول (619 ـ 616هـ) و مرگ سلطان محمد خوارزمشاه (617هـ) یکپارچگی سیاسی ایران را در چارچوب قلمرو خوارزمشاهیان پایان داد. از این رو، افزون بر حکومتهای محلی بازمانده از دوره سلجوقی، پاره ای شاهزادگان و امرای دستگاه سلطنت خوارزمشاهی نیز در قلمروهایی محلی از جغرافیای پهناور ایران بساط ملکداری گستراندند. قراختاییان کرمان از زمرة این حکومتهای محلی است که پس از فروپاشی سلطنت خوارزمشاهی تأسیس ...

داستان قوم یأجوج و مأجوج و خروج فرجامین و هولناک آنان، در سنت دینی اسلامی جایگاه ویژه­ای دارد، از این­رو جغرافی­نویسان و مورخان مسلمان نیز تمایل داشتند که مکان و موقعیت این قوم را که بر اساس روایت‌های دینی در بخشی از این جهان مسکن دارند، به دست دهند. در این میان، متغیر اوضاع و شرایط تاریخی در مکان­یابی یأجوج و مأجوج از اهمیت بسیار برخوردار بود. در پژوهش حاضر با استفاده از روش تاریخی-تحلیلی و از...

چنگیز در آغاز سده‌ی هفتم هجری حکومت جوان و نیرومندی را در مغولستان بنیان و در سال 624‌ق به هنگام مرگ، امپراتوری پهناوری را به میراث نهاد . او با تدبیر در انتخاب جانشین، حفظ یکپارچگی امپراتوری و پیگیری برنامه‌ی جهانگشایی را به جانشینان خود سپرد. با این وجود ، به سبب ماهیت و ساختار امپراتوری مغول، مسأله‌ی جانشینی و تصادم منافع و قلمرو اولوس‌های مغولی امپراتوری چنگیزی را پس از او گرفتار چالش‌های ...