در این مقاله، ساختار جملات مرکب زبان فارسی بر پایه نظریه «دستورِ نقش و ارجاع» بررسی می شود. این نظریه را، در سال 1997، رابرت دی. ون ولین و رندی جی. لاپولا مطرح کردند و، در سال 2005، ون ولین نسخه نهایی آن را ارائه داد. دستور حاضر سه نوع رابطه را با عنوان «هم پایگی»، «ناهم پایگی» و «هم وابستگی» بین جملات مرکب مطرح می سازد و سه سطحِ اولیه پیوند را «بند»، «کانون»، و «هسته» می داند. سه نوع رابطه احتما...

گلستانِ سعدی همواره از قلل رفیع نثر پارسی به شمار‏ آمده ‏است. از مسائلی که کمتر بدان پرداخته‏ شده، شگردهای هنری گزینش فعل و تأثیر آن بر کیفیت شیوۀ تعلیم در گلستان است. در دستور نقش گرای هَلیدی مقولۀ فعل با نام فرایند، از رهگذر نظام گذرایی (قابلیت دستوری بازنمایی تجربه در زبان) و فرانقش اندیشگانی و تجربی بررسی ‏می‏شود؛ با بررسی انواع و بسامد فرایندهای اثر، می‏توان به دنیای ذهن نویسنده و درنهایت سب...

با توجه به اینکه می توان به هر فعل مثبتی عنصر منفی ساز افزود و آن را منفی کرد، در این نوشته این پرسش مطرح شده است که آیا منفی کردن جمله، تنها با افزودن نشانۀ نفی به فعل آن است و آیا هر جملۀ مثبت، یک نظیر منفی نیز دارد؟ در این بررسی، صورت منفی چند جملۀ فارسی با رویکردی نقش گرا، براساس نظر گیون و میستامو، دو تن از نظریه پردازان زبان شناسی نقش گرا، مطالعه می شود و روش کار تحلیلی- توصیفی است. از آن...

شرح‏‏حال‏‏نویسی عرفانی، به طور کل، و «مقامات‏‏نویسی»، نگارش شرح حال یکی از اولیا و مشایخ صوفیه، به طور خاص، نقش ویژه‏‏ای در گذشتۀ فرهنگی و اجتماعی ایرانیان داشته و در ذهن و زبانِ بهترین شاعران و نویسندگان فارسی زبان، پس از قرن پنجم، تأثیر عمده‏‏ای به جای گذاشته است، بنابراین، یکی از ژانرهای مهم تاریخ ادبیات عرفانی به شمار می ر‏ود؛ گرچه، با همۀ ارزش و اهمیتش، چنان که باید شکافته و شناخته نشده است...

ساخت منطقی به مثابه لایه و دستورو تعبیر معنایی در نگرش کمینه گرا متضمن این نظر است که ساخت منطقی lfتنها سطحی از دستور است که می تواند به محک شرایط ساختاری بپردازد. مقایسه ی تطبیقی می تواند ابزاری برای سنجش صدق وقوع ساخت منطقی به حساب آید . در این مقاله سعی بر آن است تا با مقایسه ی فارسی - انکلیس ، ترکی - انکلیسی و فارسی -ترکی جهانی بودن وجود چنین ساختی مورد بحث و بررسی قرار گیرد .

ازنظر هالیدی، سه ساختار اصلی دستور زبان؛ گذرایی، وجهی و مبتدایی است؛ که عوامل محقق شدن فرا نقش‌های «بازنمودی» «بینا فردی» و «متنی» هستند. ازآنجاکه وقایع و اندیشه‌های فردی، توانایی انعکاس در زبان را دارند، نقش زبان در این سه سطح قابل‌بررسی است. به بیان فرمالیست‌ها، «ادبیّت» حاصل گریز از هنجار طبیعی زبان گفتاری است و با جابه‌جا کردن ارکان نحوی، اجزا، فرا نقش می‌شوند. معنا از دید‌گاه هالیدی، نقش در...

هدف این مقاله بررسی تطبیقی دستور زبان داستان و ساختار پیرنگ در دو روایت از داستان «افشین و بودلف» در تاریخ بیهقی به قلم ابوالفضل بیهقی و فرج بعد الشدت اثر قاضی محسن تنوخی است. به نظر می‌رسد اگر چه از نظر گونۀ روایت و نقطۀ دید تفاوتی در ساختار دستور زبان دو روایت دیده نمی‌شود، اما در واکاوی و تحلیل ساختار دستور زبان دو روایت از دیدگاه علم روایت شناسیِ ساختارگراهمواره این نکتۀ جالب ذهن نگارنده را ...

از آنجا که زبان مثل هر پدیده ی دیگری همواره در حال تغییر و تحول می باشد، لاجرم مقوله های دستوری آن نیز باید همسو با تغییرات موردنظر بازنگری شوند. یکی از مقوله های مهم دستوری که جای تحقیق جدی و همه جانبه دارد مقوله ی ’افزوده‘ است. افزوده یکی ازعناصر ساختمانی بند محسوب می شود که می تواند به صورت عبارت حرف اضافه ای، گروه اسمی، قید و همچنین بندهای ساده ظاهر شود. موضوع افزوده بحثی است که هم نظریه ...