تفسیر العیاشی، تفسیر مأثوری است که روایات آن به شکل مرسل در اختیار ما قرار دارد. این روایات گر چه از سوی برخی صاحب‌نظران تلقی به قبول شده است، اما ارسال در سند، ضعفی است جدی که به سادگی نمی‌توان از آن چشم پوشید. بررسی تطبیقی روایات چنین آثاری با متن منابعی که روایات را به شکل مسند نقل کرده‌اند، یکی از روش‏های رایج در بین حدیث‌پژوهان برای رفع این نقیصه است. در این پژوهش برای بازیابی و یا یافتن ا...

قرآن مجید متنی است با لایه­های شگرف که خوانش و بیان دلالت­های آیاتش از راه ترجمه درنگی بایسته لازم دارد. بدین روی ترجمه­های قرآن با نقد­های بسیاری روبرو شده است. ولی با عنایت به بسامد مجازهای مرسل قرآن و دلالت­های ظریف آ­ن­ها،  ترجمه­های این مجازها بررسی و نقدی مستقل می­طلبد. در این جستار به مثابۀ گامی در نقد ترجمۀ این قبیل تعابیر و متناسب با مجال یک مقاله، از میان ترجمه­های فراوان فارسی، به چ...

قرآن مجید متنی است با لایه­های شگرف که خوانش و بیان دلالت­های آیاتش از راه ترجمه درنگی بایسته لازم دارد. بدین روی ترجمه­های قرآن با نقد­های بسیاری روبرو شده است. ولی با عنایت به بسامد مجازهای مرسل قرآن و دلالت­های ظریف آ­ن­ها،  ترجمه­های این مجازها بررسی و نقدی مستقل می­طلبد. در این جستار به مثابۀ گامی در نقد ترجمۀ این قبیل تعابیر و متناسب با مجال یک مقاله، از میان ترجمه­های فراوان فارسی، به چ...

یکی از عوامل مؤثر در فهم حدیث- بالاخص احادیثی که صدور آن بنا به اقتضاء یا اقتضائاتی بوده است. شناخت اسباب ورود حدیث است. گاه سبب در متن حدیث و گاه در سند و طریق آن ذکر می شود؛ اسباب صدور متنوع اند، گاه سبب آن سؤالی از معصوم (ع) است؛ و یا حدیث ناظر به امری تاریخی و یا حادثه و اتفاقی است که در پی آن روایت صادر گردیده است. شناخت حدیث مسبّب [حدیث دارای سبب] فواید زیادی دارد: وقوف بر معنای حدیث و مرا...

در این نوشته کوشیده ام پاسخی برای این سؤال پیدا کنم که: آیا در شعر حافظ هیچ نشانه ای دال بر اثرپذیری حافظ از شعر مولانا هست یا نه؟ در انجام این کار، خود را به دو دلیل ناگزیر از تفکیک حساب محتوای شعر این دو شاعر از حساب صورت آن یافته ام: یکی به دلیل سرشتِ تغییرگریز و ایستای معانی و مضامین در هر فرهنگ سنتی از جمله در فرهنگ ایران؛ و دیگری به دلیل ضرورت بهره گیری از دو پایگاه نظری متفاوت (یعنی نظریه...

مجاز مهم­ترین مبحث در علم بیان و به تعبیر بعضی از دانشمندان، بلاغت همه علم بیان است. در منابع بلاغی بخشی از آن - که مجاز مفرد باشد - در علم بیان و بخشی از آن -که مجاز مرکب باشد- در علم معانی مطرح می شود. مجاز مفرد بیشتر وجه معنی­شناسی دارد و جنبه تخیل آن کمتر است اما مجاز مرکب -که در بحث مجاز در کتاب های بلاغت کمتر بدان توجه می شود وجه شاعرانگی و تخیل قوی دارد. در این مقاله بی آنکه به بعضی از ج...

خاورشناسان همواره به سنت های نقل حدیث به عنوان عوامل مؤثر بر وثاقت و اعتبار تاریخی حدیث می نگریسته اند. بسیاری از ایشان می اندیشیند: بدلیل آرای برخی صحابه مبنی بر ممنوعیت و عدم جواز نگارش حدیث، نقل حدیث بنیادی شفاهی داشته و از این رو در معرض تغییر و تحریف قرار گرفته است. در مقابل، اندیشمندان مسلمان با مدارک و مستندات فراوان ثابت می کنند برغم برخی مخالفت ها، نگارش حدیث خیلی زود آغاز شده است. از ...

علامه مجلسی به عنوان یکی از برجسته ترین محدثان امامیه که به گردآوری بزرگترین دائرة المعارف حدیث شیعه موفق گردیده است، علاوه بر احیای نسخه های در حال اضمحلال حدیث و طبقه بندی بدیع احادیث، به شرح و تفسیر متون حدیث پرداخت و تا حدی مشکلات اخبار را حل کرد. اصولی که مجلسی در فقه الحدیث از آن بهره برده است به عنوان الگویی در نقد و فهم حدیث از اهمیتی به سزا برخوردار است. در این مقاله سعی شده است اصول ن...

در دو حوزه می توان به نقد حدیث پرداخت؛ حوزه متن و سند. در خصوص نقد سندی حدیث تلاش های متعددی در طول قرون متمادی صورت گرفته و از آنجا که این روش از جمله روش های سنّتی نقد حدیث است، در حدیث پژوهی سابقه ای دیرینه دارد. اما در خصوص نقد متنی حدیث تلاش های اندکی صورت گرفته و همچنان ملاک ها و معیارهای این نوع نقد مشخص و متمایز نشده است. در این مقاله به دنبال آن هستیم تا با مراجعه به برخی از اصول و مبان...