دانشواژه «ولایت» علاوه بر کاربرد سیاسی، در حوزه‏های دیگر علوم اسلامی، مانند کلام، فلسفه، فقه و عرفان نیز به طور وسیعی استعمال می‏شود. در فقه سیاسی شیعه یکی از مهم‏ترین مفاهیم سیاسی، ولایت به معنای «تدبیر سیاسی جامعه» است که بدون درک صحیح آن، فهم نظام سیاسی شیعه نیز ممکن نیست؛ از این رو فقها ضمن مفروض گرفتن اصل ولایت به معنای تدبیر سیاسی همواره از آن به عنوان حدود اختیارات حکومت مجتهدان بحث کرده...

مفهوم «نصب»، در ادبیات فقه و تاریخ، نامی آشناست. بررسی جریان نصب به‌عنوان رویکردی فرهنگی و سیاسی، اهمیت دارد. این ﺟﺮﯾﺎن ﺑـﻪ ﻣﺜﺎﺑـة ﻧﻤﺎدی از اﻧﺤﺮاف ﻋﻤﯿﻖ از ﻣﺒﺎﻧﯽ و اﺻﻮل اﺳـﻼم ﺷﻨﺎﺳـﺎﻧﺪه ﺷـﺪه اﺳـﺖ. ﻓﻘﯿﻬـﺎن اﻣـﺎﻣﯽ، اﺣﮑﺎﻣﯽ ﭼﻮن ﮐﻔﺮ، ﻧﺠﺎﺳﺖ، ﺣﺮﻣﺖ  ازدواج  و ﺑﺴﯿﺎری از دﯾﮕـﺮ اﺣﮑـﺎم ﮐـﺎﻓﺮ ﺣﺮﺑـﯽ را ﺑـﺮ ﻧﺎﺻبی بار کرده‌اند. اینکه نصب، در ادواری از ﺗارﯾﺦ ﮔﺬﺷـتة ﻓِـﺮَق و ﻣـﺬاﻫﺐ ﺑﻠﮑـﻪ ﺳـﺎﯾﺮ ادﯾﺎن، ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰاری...

توجه به مفهوم ارتباطات سنتی و پژوهش دربارة نقش آن در تحولات اجتماعی  ـ سیاسی شیعه می‏تواند، ضمن بازشناسی هویت اجتماعی شیعه، ما را به شناخت عمیق‏تر ابزارهای ارتباطی سنتی و کارکردها و قابلیت های آن در جوامعی با فرهنگ شفاهی، به ویژه جامعة ایران، رهنمون سازد. این مقاله می‏کوشد با توجه به منابع و مآخذ حوزة فرهنگ و ارتباطات، ضمن پرداختن به چگونگی نقش آفرینی و جایگاه ظرفیت‏های ارتباطات سنتی تاریخ اجتم...

از نیمۀ دوم قرن اول هجری به بعد، فرق و مذاهب مختلف کلامی شروع به رشد کردند. یکی از این جریان های فکری معتزله بود که تا اواسط قرن سوم هجری روابط چندان مطلوبی با شیعه نداشت؛ بنابراین تا این برهه از زمان بسیاری از رهبران دو گروه ردیه های فراوانی بر آثار هم دیگر می نوشتند که هدف آن ها از این عمل، دفاع از اصول اعتقادی مکتب خود بود که در بسیاری از موارد با تعصب و چشم پوشی از حقیقت نیز همراه می شد. ام...

نوشته حاضر با الهام از روش هرمنوتیک قصدگرای اسکینر، پس از توصیفی اجمالی از زمینه ها و شرایط سیاسی و اجتماعی و بستر فکری شیعه در چارچوب فقه سیاسی، و معرفی فقهای معروف شیعه در این دوره به بررسی آرای سیاسی ایشان در متون فقهی شکل گرفته در فضای سیاسی متکثر ناشی از حاکمیت ایلخانان مغول و محیط فرهنگی نسبتاً مناسب برای طرح آموزه های فقهی - سیاسی مذاهب مختلف از جمله تشیع پرداخت است.

امنیت از نیازهای ضروری و آغازین بشر است که با آفرینش او همراه بوده و پاسخ‏گویی به دیگر نیازها، در سایه هستی آن تحقق می‏یابد. و می‏توان گفت رفع کامل نیازهای فیزیکی مانند نیاز به آب و غذا نیز با استمداد از امنیت صورت می‏گیرد. همراه بودن نیاز به امنیت با آفرینش انسان و توجه شدید وی به این نیاز، آن را در ردیف نیازهای فطری بشر در آورده است. فقه شیعه که از کتاب و سنت ریشه گرفته است، با فطرت انسان و ...

جریان اهل تقصیر بر گروهی از شیعه که در نیمه سده دوم و در کوفه فعالیت می کردند و با پیش آمدنِ شرایط اجتماعی و سیاسی از رجوع کامل به امام خودداری کردند اطلاق می شود. آنان که برخی اصحاب امام باقر و امام صادق8 نیز بودند، نگرشی متفاوت به مسئله امامت داشتند و به عنوان عقب ماندگان اعتقادی شیعه، قدرت امام برعلوم سماوی و عصمت امام را انکار می کردند. آنان پس از ظهور زیدیه با گرایش به این ائتلاف، با پذیرش ...

اصل امامت یکی از اصیل ترین مبانی اعتقادی شیعه به شمار می آید و پایه اندیشه سیاسی شیعه را شکل می دهد. ازاین روست که راهبری جامعه بر اساس دیدگاه ها و نگرش های ائمّه معصومین(ع) برای وصول به سعادتمندی فرد و جامعه همواره در ادبیات اعتقادی شیعه مورد تأکید قرارگرفته است. در این میان استخراج مؤلّفه های سیاست ورزی از الزامات بنیادینی است که برای وصول به چنین سعادتمندی باید مدنظر قرار گیرد. مقاله حاضر می ک...

قدمت اختلافات شیعه و سنی در عراق و رقابت های مذهبی میان دو مذهب که گاه به نبردهای خونین نیز منجر می شده است به سال های بسیار دور بازمی گردد. در دوره حاکمیت عثمانی بر عراق و ظهور قدرت صفوی در مرزهای شرقی این سرزمین اختلافات مزبور وارد مرحله جدیدی شد و علاوه بر ماهیت مذهبی، ماهیت سیاسی نیز به خود گرفت. با ورود به قرن نوزدهم و ارتقای روابط دولت ها در چارچوب دیپلماتیک و پایبندی آنها به حفظ حقوق اقل...

ساکنان جزیره العرب در فاصله زمانی فتح مکه تا رحلت پیامبر (ص) در حال کسب بزرگ ترین تجربه ی سیاسی خود بودند. در این برهه از زمان مردمی که فهم سیاسی ایشان در حد پذیرش نظام های پدرسالارانه بود؛ در پرتو اسلام به سمت تشکیل امت اسلامی و حکومت متمرکز پیش رفتند؛ و به لحاظ اجتماعی دوره ای متفاوت از قبل را تجربه کردند. علی رغم اینکه به نظر می رسد در این دوره زمانی با وجود شخص پیامبر(ص) جریان های جانبی و ح...