هدف این نوشتار بررسی برهان اصلی دنیل دنت در توضیح و توجیه سازگاری پدیده های نفسانی و به طور مشخص، اراده آزاد انسان با دیدگاه طبیعت گرایی هستی شناسانه (فیزیکالیسم) است. مقاله با صورت بندی این برهان شروع می شود. سپس طبیعت گرایی و نظریه تحول به عنوان پیش زمینه اندیشه دنت شرح داده می شوند. دنت، با تفسیری خاص از جبر علی بر مبنای طراحی موجودات (در قالب نظریه تحول) در تلاش است مقدمات برهان خود را توضی...

مولوی یکی از شخصیت‌های برجسته تاریخ و تمدن ایران اسلامی است که به لحاظ جامعیت فکر و آرا و اندیشه­های بدیعش همواره مورد توجه پژوهشگران بوده است. مولانا علاوه بر آن که شاعری چیره‌دست و تواناست دیدگاه‌های ارزشمندی در زمینه عرفان، اخلاق و کلام و غیره نیز دارد. بنابراین هدف پژوهش حاضر نیز بررسی داستان‌های مثنوی مولوی بر اساس شاخص های جبر و اختیار در دیدگاه تربیتی، کلامی و عرفانی مولاناست. روش پژوهش ...

صدرالمتألهین مطابق با مبانی خود در بحث وحدت و کثرت، و طرح وحدت تشکیکی وجود، به ارائۀ تفسیری عمیق از حدیث شریف «لاجبر و لاتفویض بل امر بین امرین» می‌پردازد. در این نظر که تقریر آن با عنایت به معنای «مرتبه» در حکمت صدرایی شکل می‌گیرد فعل انسان در انتسابی حقیقی هم به خود او و هم به خدا منسوب است. شاهکار صدرا در این بحث این است که او اختیار عین جبر و جبر عین اختیار را برای انسان به تصویر می‌کشد. در...

هدف این نوشتار بررسی برهان اصلی دنیل دنت در توضیح و توجیه سازگاری پدیده‌های نفسانی و به طور مشخص، ارادة آزاد انسان با دیدگاه طبیعت‌گرایی هستی‌شناسانه (فیزیکالیسم) است. مقاله با صورت‌بندی این برهان شروع می‌شود. سپس طبیعت‌گرایی و نظریة تحول به عنوان پیش‌زمینة اندیشه دنت شرح داده می‌شوند. دنت، با تفسیری خاص از جبر علی بر مبنای طراحی موجودات (در قالب نظریة تحول) در تلاش است مقدمات برهان خود را توضی...

یکی از کاربردهای اساسی قضایای ناتمامیت گودل در فلسفه، نقش آن‌ها در استدلال‌هایی است که بین ذهن انسان از یک طرف و یک الگوریتم (ماشین) یا نظام صوری متناهی از طرف دیگر مقایسه به عمل می‌آورند. دو استدلال متمایز در این زمینه مطرح گشته است. در هر دو استدلال درک صدق جملة گودل توسط انسان، به عنوان ملاکی برای تفوق بر هر ماشینی قلمداد شده است. اما ایرادهایی چند بر هر دو استدلال وارد است. در این مقاله با ...

این مقاله دیدگاه ابن­سینا و فخر رازی را در مسئله قضا و قدر و جبر و اختیار می­کاود. دیدگاه این دو، علی­رغم اختلافات اساسی در این مسئله، در برخی بخش­ها به هم نزدیک می­شود. ابن­سینا قضا و قدر را از مراتب علم فعلی الهی تلقی می­کند. تعاریف متعدد و دیدگاه­های او برخلاف تعاریف رازی منسجم، و حاصل دو رویکرد است که باید از هم تفکیک شود؛ گاه با رویکردی فلسفی و طرح علم الهی قضا و قدر را تبیین می­کن...

جبر و اختیار همواره یکی از مهم‌ترین مسایل انسان‌شناسی در بین اندیشمندان مسلمان بوده است. این مساله در مکتب عرفانی ابن‌عربی نیز مورد توجه بوده است. ابن‌عربی در قرن هفتم هجری قمری در تصویر رابطه علم پیشینی الهی و اختیار آدمی و نفی جبر با طرح نظریه سرّ قدر و یا همان تابعیت علم نسبت به معلوم رویکردی متفاوت از اندیشه متکلمین را درپیش گرفته است. پژوهش پیش‌رو که با رویکردی توصیفی و براساس مطالعات کتابخ...

یکی از موضوعاتی که همواره ذهن حافظ پژوهان را به خود مشغول کرده است، دیدگاه خواجه در موضوع جبر و اختیار است. جماعت قابل اعتنایی مدعی‏اند که خواجه در اعتقادات بسان قاطبه‏ی اهالی فارس در آن روزگار، و از مذهب جبر پیروی می‏کند. برخی او را اشعری میانه، عده ای او را اختیاراندیش و جماعت کم‏شماری نیز صاحب نگاه امر بین الأمرینی می‏شناسند. در این پژوهش، همت آن است که با روش توصیفی و تحلیلی و استخراج مبانی...

پارادُکس یابلو از چالش برانگیزترین مباحثی است که اخیراً مورد نقد و بررسی فیلسوفان، ریاضی دانان و حتی دانشمندان علوم کامپیوتر قرار گرفته است. در این پارادکس با معرفی یک سری بی پایان از جملاتی که خود-متناقض نیستند، ولی از وجود این بی نهایت جمله تناقض نتیجه می شود، ظاهراً از دور و تسلسل دوری می گردد. در حقیقت هر جمله از دنباله یابلو بیان می کند که تمامی جملات پس از او همگی نادرستند. می توان دید که و...

یکی از کاربردهای اساسی قضایای ناتمامیت گودل در فلسفه، نقش آن ها در استدلال هایی است که بین ذهن انسان از یک طرف و یک الگوریتم (ماشین) یا نظام صوری متناهی از طرف دیگر مقایسه به عمل می آورند. دو استدلال متمایز در این زمینه مطرح گشته است. در هر دو استدلال درک صدق جمله گودل توسط انسان، به عنوان ملاکی برای تفوق بر هر ماشینی قلمداد شده است. اما ایرادهایی چند بر هر دو استدلال وارد است. در این مقاله با ...