صدرالمتألهین مطابق با مبانی خود در بحث وحدت و کثرت، و طرح وحدت تشکیکی وجود، به ارائۀ تفسیری عمیق از حدیث شریف «لاجبر و لاتفویض بل امر بین امرین» می‌پردازد. در این نظر که تقریر آن با عنایت به معنای «مرتبه» در حکمت صدرایی شکل می‌گیرد فعل انسان در انتسابی حقیقی هم به خود او و هم به خدا منسوب است. شاهکار صدرا در این بحث این است که او اختیار عین جبر و جبر عین اختیار را برای انسان به تصویر می‌کشد. در...

هدف این نوشتار بررسی برهان اصلی دنیل دنت در توضیح و توجیه سازگاری پدیده‌های نفسانی و به طور مشخص، ارادة آزاد انسان با دیدگاه طبیعت‌گرایی هستی‌شناسانه (فیزیکالیسم) است. مقاله با صورت‌بندی این برهان شروع می‌شود. سپس طبیعت‌گرایی و نظریة تحول به عنوان پیش‌زمینة اندیشه دنت شرح داده می‌شوند. دنت، با تفسیری خاص از جبر علی بر مبنای طراحی موجودات (در قالب نظریة تحول) در تلاش است مقدمات برهان خود را توضی...

مفهوم طبقه اجتماعی اصل بنیادین تبیین های اجتماعی در سنت تفکر جامعه شناختی است هم پویش های اجتماعی و هم هویت اجتماعی اعضای جوامع مدرن به کمک این مفهوم تحلیل و درک می شود اما جهت گیری همگرای نظریه های اجتماعی اخیر به سمت پذیرش اهمیت فراینده ی حوزه ی مصرف و فعالیت های سبک زندگی در شکل دادن به هویت شخصی و اجتماعی است این مقاله در صدد تحلیل چگونگی تغییر شالوده ی اجتماعی هویت در جوامع امروزی است این ...

تجرد، بالا رفتن سن ازدواج و خیل عظیم دختران مجرد بالای 30 سال، آمار بالای تحصیل‌کرده‏های مجرد و گفتمان عمومی جامعه در رابطه با کاهش شدید ازدواج به نظر می‏رسد پژوهش‌گران و اندیشمندان را مجاب کرده باشد تا این موضوع را مسئله‏ای اجتماعی بدانند. هدف پژوهش حاضر کشف معنا و علت‏های بالا‌رفتن سن و تأخیر ازدواج در میان دختران است. در بخش روش‏شناسی، از روش‏شناسی کیفی و راهبرد نظریة زمینه‏ای استفاده شد. تع...

 گرفتن مالیات، یکی از مسائل مهم اجتماعی است که امام علی ضمن تبیین ضوابط دریافت آن، کوشیدند تا این فرهنگ را در جامعه نهادینه سازند. آن حضرت با تبیین ضوابط و ظرایف اخذ مالیات برای کارگزاران، در پی آن بودند که با احترام نهادن به حقوق مردم، آنان را هر چه بیش‌تر به پرداخت مالیات تشویق نمایند و بر این اساس در حکومت خود، طرحی نو از اخذ مالیات ترسیم نمودند؛ به این معنا که مالیات‌دهندگان، پرداخت آن را ب...

محققی که بخواهد در میان عوامل شکل دهنده مسکن جزئی را برگزیند و به تحقیق بپردازد باید اولاً جایگاه آن را در ساختار کلی عوامل محیطی را که مسکن در آن احداث می‌شود تبیین نماید و ارتباط آن را با دیگر عوامل به خوبی بشناسد. ثانیاً سطح ژرفانگری خود را مشخص سازد، به عبارتی ابتدا به یک بینش کلی نیازمند است تا گزینش او مبتنی بر شناخت صورت گرفته باشد. در مقاله حاضر سعی شده به این بینش کلی پرداخته شود و عوامل...

این مقاله دیدگاه ابن­سینا و فخر رازی را در مسئله قضا و قدر و جبر و اختیار می­کاود. دیدگاه این دو، علی­رغم اختلافات اساسی در این مسئله، در برخی بخش­ها به هم نزدیک می­شود. ابن­سینا قضا و قدر را از مراتب علم فعلی الهی تلقی می­کند. تعاریف متعدد و دیدگاه­های او برخلاف تعاریف رازی منسجم، و حاصل دو رویکرد است که باید از هم تفکیک شود؛ گاه با رویکردی فلسفی و طرح علم الهی قضا و قدر را تبیین می­کن...

جبر و اختیار همواره یکی از مهم‌ترین مسایل انسان‌شناسی در بین اندیشمندان مسلمان بوده است. این مساله در مکتب عرفانی ابن‌عربی نیز مورد توجه بوده است. ابن‌عربی در قرن هفتم هجری قمری در تصویر رابطه علم پیشینی الهی و اختیار آدمی و نفی جبر با طرح نظریه سرّ قدر و یا همان تابعیت علم نسبت به معلوم رویکردی متفاوت از اندیشه متکلمین را درپیش گرفته است. پژوهش پیش‌رو که با رویکردی توصیفی و براساس مطالعات کتابخ...

یکی از موضوعاتی که همواره ذهن حافظ پژوهان را به خود مشغول کرده است، دیدگاه خواجه در موضوع جبر و اختیار است. جماعت قابل اعتنایی مدعی‏اند که خواجه در اعتقادات بسان قاطبه‏ی اهالی فارس در آن روزگار، و از مذهب جبر پیروی می‏کند. برخی او را اشعری میانه، عده ای او را اختیاراندیش و جماعت کم‏شماری نیز صاحب نگاه امر بین الأمرینی می‏شناسند. در این پژوهش، همت آن است که با روش توصیفی و تحلیلی و استخراج مبانی...