پارادوکس واژه ای اروپایی است که در دوره معاصر به مباحث ادب فارسی وارد شده است و آن را «تناقض نمایی» و اخیراً «پادنمایی» معنی کرده اند و در دو زمینه شعری و فکری یا مفهومی قابل بررسی است.  آن چه امروز بیش تر زیر عنوان «تناقض نمایی» در شعر و ادب فارسی مورد تحقیق واقع شده، زمینه شعری آن است که ذیل «بدیع معنوی» در فنون و صنایع ادبی و به عنوان یک «فنّ ادبی» یا به تعبیر امروزی تر، «آرایه ادبی» تعریف می ...

اعجاز قرآن در دانش علوم قرآن از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، چراکه بودن قرآن از سوی خدا، از رهگذر اعجاز آن اثبات می‌شود. یکی از وجوه اعجاز قرآن که از صدر اسلام تاکنون مورد توجّه دانشمندان بوده است، اعجاز آن در پیراستگی از اختلاف است. اثبات اعجاز قرآن در پیراستگی از اختلاف، بر پیش‌فرض‌ها و مقدّماتی استوار است. یکی از آن مقدّمات، پاسخگویی به شبهات و آیات موهِم اختلاف و تناقض است. لذا شناخت دقیق آرای ...

بیشتر خاورشناسان که نگاهی برون دینی به قرآن و آموزه های آن دارند، از آغاز مبنا را بر پیش فرض «غیروحیانی و غیرالهی بودن قرآن» گذاشته و بخش وسیعی از تحقیقات خود را بر یافتن مصدر قرآن و قصص آن متمرکز کرده اند. آنان قرآن را همانند کتابی بشری تصور کرده و تنها تفاوت آن را با سایر آثار بشری در این می دانند که منبع پیدایش آن نامعلوم است. به عبارت روشن تر یکی از مهم ترین چالش های پیش روی آنان- به دلیل ا...

"تناقض" در مقام صنعتی ادبی نقش مهمی را در ادبیات شرق و غرب ، به ویژه در ادبیات فارسی، یونانی و انگلیسی ایفا می کند. کاربرد تناقض به عنوان یکی از روشهای نقد ادبی شامل بررسی اظهارات دوپهلو و نتیجه گیری، و برداشت متعاقب از آنها است. هم سعدی شیرازی و هم جان دان از تناقض جهت بررسی تضادهای غالبی استفاده می کنند، که تا اندازه ای برای خوانندگان عادی غیرقابل درک است. در این مقاله تلاش شده نحوه به چالش ک...

ارسطو در آثار منطقی خود، علاوه بر گزاره، مفهوم پیشگذارده را مطرح می‌کند و در تحلیلات اولی آن را بر اساس ایجاب و سلب تعریف می‌کند. دو مسالۀ مهم دربارۀ پیشگذارده از دیدگاه ارسطو مطرح است: تفسیرِ تعریفِ آن و رابطۀ آن با گزاره. در این مقاله ابتدا سه تفسیرِ، از جمله تفسیرِ اسکندر افرودیسی و تفسیر کلاسیک، در این زمینه تقریر و نقد می‌شود. و از آنجا که ارسطو به رابطۀ تناقض با پیشگذارده اشاره می‌کند، ابتدا ...

یکی از عرصه­های کاربرد طنز در ادبیات فارسی، آثار عرفانی است. طنز و عرفان به لحاظ فلسفی ـ ساختاری، نقاط مشترکی با یک‌دیگر دارند. از آن جمله این که هر دو آن‌ها بر اجتماع نقیضین استوار هستند و فایدة تعلیم و شادمانگی روح را دارند. در این میان آنچه که زمینة زیبایی‌شناسی مشترک میان این دو را مستحکم می­کند اجتماع نقیضین و ضدین است که در علم بدیع به زیبایی در صنعت پارادوکس وجود دارد. در این مقاله پژوهش...

بیدل دهلوی، از جمله ی شعرای توانمند و بنام سبک هندی است که همنوا با شعرای پیشرو سبک هندی، نظیر: کلیم و صائب، تحت تأثیر عواملی همچون : نوسانات فکری، نداشتن تعادل روحی و روانی، قرار گرفتن در موقعیت های مختلف، پرگویی، نیندیشیدن به محور عمودی ابیات و دستیابی به مضمون جدید و در اصطلاح اهل ادب آن عصر، «معنی بیگانه» ، در خصوص موضوع های اساطیری، تاریخی، مذهبی ادبی و پدیده های محیط اطراف خود به تناقض گو...

در زمینه فنّاوری دو گونه اخلاق وجود دارد که از آنها به ترتیب تحت عنوان های اخلاق پیشافنّاوری و اخلاق پسافنّاوری یاد می شود. استدلال خواهد شد که هر دوی این موارد به حوزه اخلاق عمومی آفرینندگان، صنعتگران، کنشگران و کاربران فنّاوری ها اختصاص دارد. چند آزمایش فکری پیشنهاد خواهدشد که بیانگر امتناع ورود مستقیم اخلاق به ساحت فنّاوری است و آن را به حوزه اخلاق عمومی همگی کنشگران منتسب می سازد. این واکاوی به ...

یکی از عرصه­های کاربرد طنز در ادبیات فارسی، آثار عرفانی است. طنز و عرفان به لحاظ فلسفی ـ ساختاری، نقاط مشترکی با یک دیگر دارند. از آن جمله این که هر دو آن ها بر اجتماع نقیضین استوار هستند و فایده تعلیم و شادمانگی روح را دارند. در این میان آنچه که زمینه زیبایی شناسی مشترک میان این دو را مستحکم می­کند اجتماع نقیضین و ضدین است که در علم بدیع به زیبایی در صنعت پارادوکس وجود دارد. در این مقاله پژوهش...

متناقض نمایی در علم بلاغت، بیانی ظاهراً متناقض با خود یا مهمل است که میان دو امر متضاد را جمع کرده باشد؛ اما در اصل دارای حقیقتی باشد که از راه تأویل بتوان به آن دست یافت. یکی از ویژگی های ادبی شعر شاملو «پارادوکس» است که شاعر به وسیله ی آن توانسته تأثیر کلام خود را دو چندان کند. این ویژگی سبکی شاملو، در دفاتر مختلف شعری وی جلوه های متفاوتی دارد. با توجه به اهمیت متناقض نمایی و تضاد در آثار احمد...