پژوهش حاضر بر آن است که علل و عوامل تغییر و دگرگونی عظیم الهۀ باستانی آب را مورد بررسی قرار دهد. در عصر ماقبل تاریخ، بر اثر پدیدة وام‌گیریِ اسطوره، باورها و آیین‌های مربوط به الهه آب به ماوراءالنهر کشیده شده است. هم‌زمان با شکل‌گیری نهایی داستان‌های حماسی در ایران این الهه علاوه بر تحولات اجتناب ناپذیر اساطیری در جریان تلفیق و هماهنگی با الگوهای مردسالارانة قبایل هندوایرانی کهن و تطبیق با سنت‌ها...

اشراف بر پیشینة اساطیری شخصیت‌های حماسی، در تحلیل کارکردهای آنان در آثار ادبی کمک قابل توجهی خواهد کرد. مطالعة خویشکاری‌های ایزد وای و وجود برخی تشابهات میان این ایزد و کاووس شاهنامه سبب گردید تا به مقایسة تطبیقی میان این دو شخصیت اساطیری بپردازیم. کاووس شاهنامه، از بزرگ‌ترین پادشاهان حماسی ایران و برخوردار از پیشینه‌ای اساطیری است. وای نیز، ایزد باد و هواست که بر فضای تهی میا...

در میان پژوهشگرانِ شاخه مطالعات مهرشناسی، که در سد? بیستم میلادی توسّط فراتس کومون بنیان نهاده شد، مجادلات بسیاری در خصوص اصل و مفهوم آیین مهرپرستی رومی وجود دارد و عموماً در این خصوص اتّفاق نظر ندارند. نگارنده بر این نظر است که احتمالاً بن مای? مهرپرستی رومی، ایرانی است امّا در جریان گذر مهرپرستی ایرانی به غرب، عناصر و رسومی به آیین این ایزد افزوده شده است و این آیین تحت تأثیر فرهنگهای مختلفی قرار گ...

در پژوهش حاضر با استناد به حضور مرد سیاه رقصان در نگارگری ایرانی آیین های مردمانه و بازخوانی نشانه ها در داستان زندگی سیاوش که نام وی به معنی مرد سیاه است شخصیت اسطوره ای که می تواند پیشینه این مردان سیاه چهره باشد نمایانده شد : تموز یا دموزی نخستین نمونه ایزد نباتی که داستان زندگیش چرخه تولد مرگ و رستاخیز هر ساله زمین را برای سومریان تبیین می کرد از سوی دیگر با تکیه بر آرادومزیل روشن شد که رنگ...

نریوسنگ یکی از ایزدان کهن ایرانی است که در جهان زرتشتی به عنوان فرشته ای نیرومند قد برافراشت و در اساطیر مانوی نیز موقعیت مرکزی خویش را تثبیت کرد. زوال شهرت و اهمیت یک ایزد یا درخشیدن و اهمیت یافتنش معمولاً با دگردیسی هایی در نظام فرهنگی هم راه است و به تحولی در ساختار و روابط جفت های متضاد معنایی (جم) مرکزی تعیین کننده آن نظام فرهنگی باز می گردد. این مقاله بر آن است تا مسیر تحول ایزد نریوسنگ را...

زبان، تاریخ و دین به هم وابسته اند . شناخت یک ملت بدون آگاهی و شناخت از زبان و دین آن ملت ممکن نیست . در این رساله به دو بخش ازاوستا به نامهای ماه یشت و ماه نیایش در حوزه زبان پرداخته شده است . اسطوره ایزد ماه که به حوزه دین وابسته است نیز بررسی شده است. پس از ذکر پیشگفتاری در باب زبانهای ایرانی باستان، از جمله اوستا، هر کدام از دو متن اوستایی در دو فصل جداگانه ، آوانویسی و به فارسی نو برگرداند...

رساله حاضر که باعنوان «مفاهیم اسطوره ای ایزدان و ایزد بانوان در تمدنهای شرق باستان (مصر، هند، بین النهرین، عیلام، ایران» به نگارش درآمده است، به بررسی ایزدان و ایزد بانوان مشترک این تمدنها و مطالعه تفاوتها و شباهتهای مفهومی و عملکردی و ظاهری آنها می پردازد. در این بررسی، همه ایزدان تمدنهای مذکور مورد بررسی قرار نگرفته، بلکه تنها به ایزدان و ایزد بانوانی که نقش عملکردی و مفهومی مشترک داشته اند پ...

«مهر» در اساطیر ایران ایزد داوری و پیمان است که پیوندی استوار با خورشید دارد و در انجام خویشکاری خود از او یاری می­گیرد. دو ایزد «سروش» و «رشن» نیز «مهر» را در کار داوری همراهی می‌کنند. هر یک از این ایزدان علاوه بر داوری، خویشکاری­های دیگری نیز برعهده دارند که از آن میان می‌توان به برکت‌بخشی، همراهی با روان مرده، راستی و نبرد با دیوان اشاره کرد. از این رو در این مقاله کوشیده‌ایم با روش اثباتی و...

وستایی به معنی ستایش و پرستیدن است. ایرانیان باستان تا پیش از قرن yaz ایزد از ریشهسوم میلادی (آغازحکومت ساسانیان) چند خ دانگر بوده اند که این مسئله در ارمنستان تا پیشاز شیوع مسیحی ت مشاهده شده است و می توان تشابهاتی بین این ایزدان و پرستش آنها دراین دو سرزمین همیشه دوست و همسایه یافت . در این مقاله، نگارنده به بررسی سه ایزد ازایزدان ایران باستان یعنی اهورامزدا، مهر ، آناهیتا و همچنین سه ایزد مت...

چکیده امروزه بررسی اساطیر از دیدگاه علوم مختلف از جمله روانکاوی اهمیت بسزا یافته است. روانکاوی تحلیلی در جست و جوی تبیین مبانی روانی اسطوره هاست و درصدد است رابطه اسطوره با ساختار روان و ساز و کارهای دفاعی آن را تبیین کند. نیز از این رهگذر، جایگاه اسطوره را در چهارچوب کلی زندگی همگانی و مشترک یک جامعه مشخص نماید. از این رو، هدف از مطالع? اسطوره ها آشکار ساختن اندیشه ها و باورهای نهفت? درون آن...