موضوعات اساطیری یکی از اساسی ترین و اوّلین موضوعات مطرح شده در ادبیات هستند و در این شکی نیست که ادبیات و اسطوره دو اصل جدانشدنی از یکدیگر می باشند و هر اسطوره، کوشش ساده و ابتدایی تخیل برای این همانی جهان بشری است که اغلب داستانی درباره یک ایزد یا ایزدبانو می باشد. یکی از این ایزدبانوان، ماه است که در اساطیر به صورت الهه سین، سِلین، آرتمیس، دیانا و اناهیتا جلوه گر می شود. این پژوهش برآن است تا ا...

در باره ی رویکردهای ستایشیِ  ایزدبانویِ ناهید در منابع مختلف و از جمله اوستا(کتاب مقدس زردشتیان) می­توان تصویر نسبتاً روشنی به دست آورد. یشتِ پنجم اوستا موسوم به «آبان یشت»، بیشترین آگاهی را در ستایش این ایزدبانو در اختیار خواننده قرار می­دهد. به خاطر تأثیر جلوه­های مختلف ناهید در اساطیر، فرهنگ، ادیان، و ادبیات ایران از گذشته تا امروز، این تحقیق با روشی تحلیلی – توصیفی در پیِ آن است که با ارائۀ تصوی...

موتیوها و اندیشه‌های اسطوره‌ای، در طول تاریخ بشر برای بقای خود به قالب‌های گوناگون درمی‌آیند، یکی از این ساحت‌ها و جهان‌ها، جهان عرفان است. بن‌مایه‌ها و وجوه مشترک جهان اسطوره و عرفان در مبانی شناخت، تأویل‌پذیری، تقدس زمان و مکان و... امکان هم‌گرایی، ارتباط و تعامل این دو جهان را بسترسازی می‌کند. جستار حاضر با توجه به یکی از محورهای کانونی جهان اساطیر، مرکزیت زن و الگوی مادرتباری و همبسته‌های م...

در آثار هنری تمدن‏های کهن، حضور نیروهای ماوراءالطبیعه در قالب تصاویر طبیعی ملموس است و زندگی دنیوی آدمیان را با نیروهای آسمانی پیوند می‏زند. زندگی ایرانیان باستان بر نظام کشاورزی استوار بوده؛ لذا حاصل‌خیزی و باروری اهمیت بسیار داشته است. ایزدبانوان و الهگان باروری جایگاه ویژه‏ای در فرهنگ‏های کهن داشته‏اند و شکل فیزیکی و متافیزیکی ایشان در ارتباط با عناصر طبیعی چون حرکت اجرام سماوی (منطقۀ‌البروج...

در عصر ساسانی با رسمیت‌‌یافتن دین زردشتی شاهد قدرت‌گرفتن روحانیان زردشتی و تشکیل سلسله‌مراتب آنان و ظهور دو گروه قدرتمند موبدان و هیربدان هستیم. تقریباً همة محققان بر سرِ اینکه پیشینۀ موبدان عصر ساسانی طایفۀ مغان مادی بوده است، توافق نظر دارند اما خاستگاه هیربدانِ عصر ساسانی شناخته نیست. بیشتر منابع، جایگاه هیربدان را در استخر پارس گفته­ و آنان را وابسته به مناسک ایزدبانو اناهیتا دانسته­اند. اما پ...

در آثار برجای مانده و بدست‌آمده از دوران کهن، تصاویر و نقوش اجرام آسمانی، انسان، حیوان، گیاه و سنگ جلب نظر می‌کند، که با بررسی این نقوش رابطۀ تنگاتنگ و نامریی و مفاهیمی فراتر از شکل ظاهری آنها به دست می‌آید. تمام آثار و شواهد، بیانگر این مسئله می‌باشند که نقش‌های کهن در بین اقوام و ملل مختلف بیشتر ریشه در فرهنگ، مذهب و باورهای قومی مردمان دارد. برای شناخت این نشانه‌ها باید آثار برجای مانده و یا...

چکیده اسطوره، به عنوان گونه¬ای نگاه به جهان، ریشه در اعماق ذهنِ بشر و دورۀ پرستش رب¬النوع¬ها دارد. شکل‌گیری این نوع نگاه به مرورِ زمان و با گذشت سالیان دراز صورت می‌گیرد. به همین علّت اساطیر با فرهنگ اقوام گره می‌خورند. این ارتباط و گره‌خوردگی باعث می‌شود که اسطوره در طول تاریخ دائماً بازتولید شود. یکی از اصلی‌ترین جایگاه‌های این بازتولید آثار ادبی و هنری است. در این آثار، بازتولید گاه آگاهان...

دروج (دروغ) در نظر ایرانیان قبل از اسلام، بسیار ناپسند و زشت بوده است تا جایی‌که آن را یکی از دستیاران اهریمن می‌پنداشته و گاهی نیز دروج را خود اهریمن و دیو تصوّر می‌کرده‌اند. این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی به ریشه‌یابی واژة «دروج» در زبان اوستایی می‌پردازد و با ژرف‌کاوی در ساختار واژگانی از یک‌سو، و کنکاش در مفاهیم تطبیقی، از سوی دیگر می‌کوشد تا صورتی دیگرگونه را از طرح مسئله به دست دهد. از ا...

زن در عرصة جهان ما پیوسته زن بوده و در همه جای این جهان و از آغاز پیدایش بر زمین، فارغ از زمان و مکان و نژاد و رنگ، بار مسئولیتی ویژه را بر دوش داشته است: زادن و پروردن و به بلوغ رساندن! آفریده‌ای مقدّس که همواره وجودش عجین عشق بوده و هست. او در ادبیات امروز و گذشته همواره به عنوان موجودی سرشار از محبت معرفی شده و پیوند ژرفی با دلبستگی‌های عاشقان، در دیوان‌ها برقرار ساخته است.حقیقت زن در اشعار م...

  اسطوره‌ حقیقت ذهنی بشر نخستین است که بازتاب دهنده آرمان‌ها و آرزوهای وی بوده است و تا زمان کنونی هم در اشکال مختلف بازتاب یافته است. بعد آرمانخواهانه‌ای که در اسطوره‌ها متجلی است سبب می‌شود که قهرمان از صورت موجود بشری عادی خارج شود و به صورت ایزدان و موجودات قدرتمند تجلی پیدا کند. در درون هر زن کهن‌الگوی خدا‌بانویی نهفته است که خلق و خو و رفتار او را جهت می‌دهد و مظهر آرمان‌های او است. پژوه...