خودشناسی کانون و قلب فلسفۀ باباافضل کاشانی و محور همۀ اندیشه‌ورزی‌های اوست. باباافضل خودشناسی را تنها توصیه‌ای برای سلوک عملی نمی‌داند ‌ـ چنان‌که پیشینیان او از حکیمان و عارفان و عالمان می‌گفتند ‌ـ بلکه جست‌وجوی علم نظری راستین را هم به آن وابسته می‌داند. وی معتقد است همۀ کسانی که از بیرونِ خود خواسته‌اند راه شناخت را آغاز کنند، به بیراهه رفته‌اند و بنابراین شناختشان معتبر نیست. وی نفس و عقل را ...

چکیده تفسیر «بیان السعاده فی مقامات العباده» نگاشته ی یکی از اقطاب متاخره ی صوفیه، سلطان محمد گنابادی ملقب به «سلطان علیشاه» است که در اوایل قرن چهاردهم، نگارش آن به پایان رسیده است. می توان گفت که این تفسیر نخستین تفسیر عرفانی شیعه است که در آن همه ی سُوَر وآیات قرآن کریم تفسیر شده است. علاوه بر این، تأویلات تطبیقی آیات قرآن بر اصطلاحات و آموزه های صوفیانه در این تفسیر بسیاربرجسته است و در میان...

از آنجا که حسینی هروی پرسش‌گر سؤالات مشهور مطرح در گلشن راز، خود عارفی واقف به مسائل و مبانی عرفانی بوده بررسی غرض یا اهداف او از ارسال این سؤالات از سویی و مقایسة میان معتقدات وی با دیدگاههای شبستری از سوی دیگر می‌تواند راهنمای ما به نکاتی مهم در شناخت همانندیها و تفاوتهای دو نظام عرفانی «محبت محور» و «معرفت مدار» به شرح ذیل باشد: الف- همانندیها: از جمله 1- اعتراف به عجز عقل در وصول به حقیقت ...

تصاویر دینی را می توان یکی از مجاری انتقال مفاهیم اجتماعی و فرهنگی دانست؛ اما متأسفانه همیشه تفاسیر سطحی و کلیاز آن ارائه می شود؛ بر این اساس در این پژوهش سعی بر آن است که اجزا و ساختار تصویر حاملان عرش خداوند در کتاب عجایبالمخلوقات قزوینی بررسی شود. این نقوش هم در متون اسلامی به عنوان حاملان عرش خداوند و هم در متون نجومی به عنوانصورفلکی منطق هالبروج مشاهده می شوند. هدف این پژوهش کشف ارتباط بین...

عرفان ابن عربی، عرفان تجلی و ظهور است. در واقع تجلی و ظهور یکی از واژه های کلیدی و به عبارت دیگر شاه کلید عرفان ابن عربی است. در مکتب ودانته نیز مفهوم مایا و لیلای برهمن چنین جایگاهی دارد. ابن عربی و مکتب ودانته با اینکه بر غیرقابل شناخت بودن حق مطلق و برهمن نیرگونه در مرتبه ی ذات و احّدیت تاکید می کنند ولی با این حال هر دوی آنها بر این هستند که حق مطلق خود را به طرق مختلف در عوالم هستی و بخصو...

یکی از مسائل جذاب در حیطه نفس آدمی این است که نفس از چه جایگاهی در هستی برخوردار است ؟ خداوند چه مقام و جایگاهی برای آدمی قرار داده است ؟ با دو دید می شود به تبیین این مساله پرداخت : دید عرفانی و فلسفی که هر دو با اینکه حقیقت آدمی را به نفس او می دانند ولی به دلیل مبانی متفاوتی که دارند تصویری که از این جایگاه می دهند نیزتا حدی متفاوت است . ابن عربی نفس آدمی را نسخه الهی ، جامعیت کبری ، و در نه...

انسان کامل حقیقة الحقایق و روح الارواح و صورت همة صورتها و مادة المواد و جامع جمیع مراتب کمال است که صفات جمال و جلال را در خود به صورت مخفی دارد. از نظرگاه عارفان، انسان کامل انسانی است که به خدا می‏رسد و مظهر کامل همة نامها و صفات حق می‏شود. تعبیر انسان کامل در قرآن و سنّت به کار نرفته و به جای آن از تعبیر مسلمان و مؤمن کامل (انسانی که در مسیر دین و ایما...

ازآنجاکه مسئلة اختیار و عقل در فلسفه و کلام اسلامی بسیار مورد توجه بوده است و در حوزۀ انسان شناسی نیز همواره از مباحث اصلی تلقی می شود، هدف این مقاله پرداختن به جایگاه آن در زندگی برزخی است. چون موضوع تمام رفتارها و خلقیات آدمی نفس است و نفس مراتب مختلف دارد و از جمله مراتب آن تعقل و اراده است و همۀ کمالات آدمی بر نفس مترتب می شود و از طرف دیگر نفس یک حقیقت جاودانه است می توان نتیجه گرفت قوا و ...

اصطلاح « انسان کامل" یکی از اصطلاحات بسیار مهم و کلیدی عرفان اسلامی است کهنخستین بار محی الدین ابن عربی، از عارفان برجستۀ مسلمان قرن هفتم هجری آن را به کاربرده است . پس از ابن عر بی، شاگردان و پیروان مکتب عرفانی او، و نیز شخصیت های دیگریهمچون عبدالکریم گیلانی و عزیز بن محمد نسفی، به این مفهوم پرداختند و آن را به کمالخود پروردند . نسفی در آثار خود به طور مبسوط به آن پرداخته و انسان کامل را بر دو...

این پژوهش مشتمل بر چهار فصل است. در فصل یک، کلیات پژوهش بیان شده است و منابع مورد استفاده و تأثیر گذار در آراء افلاطون و سهروردی، معرفی شده اند. در فصل دو، به بیان آراء افلاطون در سه شاخه هستی شناسی، معرفت شناسی و انسان شناسی پرداخته و با تفکر فیلسوف یونانی در این زمینه ها آشنا می شویم. در فصل سه، به بیان آراء سهروردی، حکیم اشراقی، می پردازیم و دیدگاه وی را در این سه شاخه از فلسفه، مورد بررسی ق...