اشعار حافظ، شاعر بلندمرتبه و بی نظیر شیرازی، از زمان سرایش تا کنون، همواره مورد عنایت اهل نظر بوده و همچنان نیز، عام و خاص بدان توجه دارند. در روزگار ما این توجه روزافزون شده و شرح های متعددی برای فهم و بازنمایی ظرایف و حکمت های آن نگاشته شده است. دو کتاب بر آستان جانان و گامی در بیکران، از میر جلال الدین کزازی، در سال های اخیر از سوی سازمان سمت، بیشتر به عنوانِ کتاب درسیِ واحد حافظ، برای رشته زب...

بررسی تقابل های دوگانه در آثار هنری و ادبی توجه برخی زبان شناسان، اسطوره شناسان، روایت شناسان و نشانه شناسان معاصر را به خود جلب کرده است. آن ها بر این عقیده اند که از این منظر به درک و دریافت بهتری از آثار ادبی می توان دست یافت. در این پژوهش با نگاهی دیگر به اشعار خواجه شمس الدین محمد حافظ، به بررسی تقابل های دوگانه یا زوج های متقابل ـ به عنوان یکی از عناصر محوری اشعار اوـ خواهیم پرداخت و چنان...

خواجه شمس‌الدّین محمّد حافظ شیرازی‌‌ توانمندی‌های متعدّد ی در حوزه‌های مختلفِ زبان، اندیشه، ذوق هنری، بلاغت‌دانی، قدرت در طنز، هستی‌شناسی خاص و... دارد. یکی از ظرایف هنربلاغی وی را می‌توان در بهره‌گیری از ابزار «حصر و قصر» مشاهده کرد. این مقاله میزان تاثیر این امکان زبانی‌ـ‌ بیانی، رادر اشعار حافظ بررسی می نماید. گویا حافظ در تبیین اندیشه‌های خود، این وسیله را بسیار مناسب می‌دیده که در حجم زیادی از...

یکی از مباحث مهم حافظ شناسی در دوران معاصر، بحث و تحقیق درباره­ی چگونگی و میزان تأثیر پیشینیان بر شعر حافظ است؛ چراکه در میان سخنوران فارسی، کمتر کسی به اندازه­ی حافظ به اشعار شاعران دیگر توجه داشته و در دواوین آنها تفحّص و کندوکاو نموده است. از این رو در دیوان او با توجه به میزان اشعار و تعداد غزلیات، بیش از دیوان هر شاعر غزلسرای دیگر، تضمین، اقتفا، استقبال، نقل مضامین و مفاهیم سروده های دیگران...

 اگر دیوان اشعار حافظ را بررسی کنیم، درخواهیم یافت که او آثار بیشتر شاعران دیگر را خوانده و بسیاری از اشعار خود را به‌ استقبال آنان سروده‌است. علاوه بر این، برخی از مضامین و ابیات و مصرع‌‌‌‌های شاعران پیشین و هم‌‌‌‌عصر خود را لابه‌‌‌‌لای اشعار خویش گنجانده‌است. در این مقاله، منحصراً مصرع‌‌‌‌هایی تحلیل و مقایسۀ شده که حافظ بدون کمترین دخل و تصرفی، تضمین کرده‌است. وقتی حافظ مصرعی را از یک شاعر تضم...

زبان‌های انگلیسی، آلمانی، روسی و فرانسوی، مهم‌ترین زبان‌هایی بودند که اشعار حافظ بدان‌ها برگردانده شد. بسیاری از مترجمین، دست به برگردان‌های تحت ‌اللفظی و مستقیم از اصل فارسی غزل‌ها زده و برخی نیز از زبان‌های واسطه استفاده کردند. هرچند به مرور ترجمه‌هایی قابل قبول از غزلیات پدیدار شدند، اما هیچ ‌کدام نتوانستند ظرافت‌های ادبی موجود در آن‌ها را بیان نمایند. در زبان آلمانی، ترجمه هامر...

از میان دیوان های شعر  فارسی، دیوان حافظ در ایجاد ارتباط با خوانندگان مختلف، با امحتقادات متفاوت وعواطف گوناگون، جایگاه ممتازی دارد. این که عوام وخواص،کم سواد و پرسواد، با اندیشه های متنو ع وگاه متضاد، غزل های حافظ رامی خوانند وهرکدام از آنان، به فراخورفهم وعواطف خود، از آن بهره می برند؟ نشانه آن است که اشعار حافظ استعداد تاویل پذیری و قابلیت انطباق با افکار ومحقاید مختلف را دارد ودیوان اورا می...

رساله حاضر پنجاه غزل منتخب از دیوان خواجه شیراز را از نظر آوایی، دستوری و معنایی مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است . این بررسی نشان داده است که در اشعار حافظ نسبت هجاهای کوتاه به هجاهای بلند تقریبا دوبرابر است . استفاده از هجاهای کوتاه یکی از دلایل روانی اشعار حافظ است . در بررسی خوشه های همخوانی مشاهده شد که چهار خوشه دو همخوانی سایشی - انفجاری، غنه - انفجاری، روان - انفجاری و سایشی - روان دارا...

سیر تاریخی غزل از زمان رودکی تا کنون بیانگر این معناست که در دیوان اکثر شعرا غزل وجود داشته و حتی شاعرانی که در سرودن دیگر انواع شعر استاد بوده اند نیز به غزل رغبتی نشان داده اند. عبدالرحمن جامی که خاتم الشعرای زبان فارسی و برترین سراینده ی سده نهم هجری است علاوه بر دارا بودن آثار گوناگون از نظم و نثر در قالب غزل هم طبع آزمایی کرده است و بخش عمده ای از دیوان های سه گانه ی او را غزل تشکیل می د...

آشنایی حافظ با موسیقی و همچنین آوازخوانی او از موضوعاتی است که حافظ پژوهان بر آن اتفاق­نظر دارند. دربارة اصطلاحات موسیقیایی به­کاررفته در اشعار او نیز بسیار سخن گفته شده است؛ اما واژه هایی را نیز می توان یافت که در عین­حال که معنی لغوی آنها در شعر حافظ مورد نظر است، هاله ای از معنای موسیقیایی هم آنها را احاطه کرده است؛ به گونه ای که بدون توجه به این هاله ها ی موسیقیایی، ظرایف هنری شعر حافظ به ک...