شناخت اسباب نزول آیات قرآن تأثیر اساسی در فهم آن دارد. اما گاهی ذیل یک آیه چندین سبب ذکر می شود و محقق نمی داند به کدام یک باید اعتماد کرد. افزون بر آن، راه یافتن روایات ساختگی به روایات سبب نزول و ورود آن به ورطه نقل به معنا موجب شده است تا روایات، افزون بر آنکه استنباط فردی راوی باشد، نه گزارش یک شاهد بی طرف عینی، به دروغ و تحریف نیز مبتلا شود. از جمله آیاتی که مفسران برای آن اسباب متعدد ذکر ...

با توجه به دو مولفه اصلی عرفان زاهدانه؛ یعنی سختگیری بر نفس و التزام به آداب و مبانی شریعت ، باید گفت که از لحاظ تاریخی ، قرن دوم هجری ، اوج اندیشه های زاهدانه در تاریخ تفکر عرفانی است . بر این اساس ، نکوهش مال و منال دنیوی و ستایش از فقر و درویشی و تعهد به مبانی شریعت در این قرن جایگاه والایی دارد. در قرن سوم هجری و با پیدایش عناصر عرفان عاشقانه مثل ستایش توانگری و دفاع از ابلیس و تعرض به برخی...

ابوطالب کلیم کاشانی (همدانی)، خلاق‌المعانی ثانی، از شاعران برجستة قرن یازدهم هجری است. مضمون‌آفرینی، خیال‌بندی، تمثیل و استفاده از عناصر فرهنگ عامه، کلیم را به یکی از پیش‌آهنگان مضمون‌پرداز سبک هندی ـ اصفهانی تبدیل کرده است. دقت در کلام و شعر او راهگشای مضمون‌پردازی‌های بقیة شاعران سبک هندی خواهد بود. این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی است و در آن به برخی از واژه‌ها و عبارات و ابیات بحث‌برانگیز د...

بهداشت درآموزه‌های اسلام از اهمیت و ارزش­ والایی ­برخوردار است؛ و در فرآیند برگزاری حج نیز همواره مورد توجه بوده است. در اینجا این سؤالات اساسی مطرح می‌گردد که در دوره­های قاجار و پهلوی، چه وضعیتی بر حوزة بهداشت و درمان حجاج ایرانی حاکم بود؟ و آنان تحت چه شرایطی به انجام این فریضة دینی می­پرداختند؟ منابع تاریخی حکایت از پایین بودن سطح خدمات بهداشتی ـ  درمانی ارائه‌شده به حجاج در این دوره‌...

اندکی پس از ظهور اسلام در ایران ، افرادی از خاندان های دیرینه سال و دبیر پیشه ایرانی ، در پرتو آگاهی بر فنون اداری و تسلط بر دو زبان عربی و فارسی و نیز موقعیت مطلوب اقتصادی  به مقامات عالیه درباری ودولتی تا حد مقام وزارت رسیده اند،خاندان دارستیان شیرازی یکی از همین دودمان های دیوان سالار است که سه تن از اعضای آن خاندان در سده های پنجم و ششم هجری به مناصب مهم دیوانی دست یافتند .ابوالفتح ابن دارس...

تاریخ اجتماعی از حوزه هایی است که محققان برای مطالعه و قلم زدن در آن، با مشکلات بسیاری به ویژه کمبود داده های اطلاعاتی مواجه بوده اند. مشکلاتی در تدوین تاریخ اجتماعی وجود دارد بخشی به دلیل سیطره ی تاریخ سیاسی و نخبه گرایی در تاریخ است. با توجه به این مطالب، یکی از دغدغه-های مورخان جستجوی داده های مفید برای نگارش تاریخ اجتماعی است در میان منابع غیر تاریخ-نگارانه یکی از منابعی که از قابلیت و ظرفی...

میان دانشوران معاصر شیعه سه دیدگاه درباره رویکرد علامه محمد باقر مجلسی در تألیف بحار الانوار وجود دارد. بیشتر آنان برآن‏اند که هدف وی فقط جمع‏آوری احادیث بوده است. عده‏‏ای نقش گزینشیِ وی در انتخاب مصادر و احادیث بحار الانوار را به قصد کارآمد شدن پذیرفته‏اند. گروه دیگری افزون بر تأیید گزینشی بودن روایات بحار الانوار، بر این باورند که وی روایاتی را که خود صحیح ‏‏ می‏دانسته در بحار الانوار آورده، م...

واژه هایی همچون حق رأی،تحصیل دختران،کودکان ومشروطیت،کلمات نامأنوسی بودند که بوی غربت می دادند وجایگاهی در ذهن وکلام مردم نداشتند. این تحقیق به دنبال تحوّل در مفهوم کلماتی است که به گوش و چشم عوام،حتّی خواص،ناآشنا می آمد وحاکی ازقضاوت تاریخ به نفع طبقه ی نخبه،روشن فکر ودگر اندیش زمان مشروطه است. نثری که عبدالرحیم طالبوف،زین العابدین مراغه ای ومیرزا یحیی دولت آبادی،برخلاف نثر مصنوع ومنشیانه ی آن ر...

تقسیم بندی مطالب در این رساله بدین صورت است : فصل اول شامل تعریف مدح و پیدایش آن، مدح در شعر عربی، حقیقت گویی و تکسب در مدح، آنگاه به انواع مدح از جمله مدح امیران و وزیران علما و ادبا و ... و نیز پیدایش مدح نبوی اشاره می گردد. در فصل دوم به مدح نبوی در صدر اسلام پرداخته و شاعرانی را که آگاهانه و از روی تعهد شعر سروده اند از شعرایی که مدح عاطفی - آنی داشته و یا به خاطر مصلحتی شعر سروده آند، جداک...

یکی از مهم ترین و موثرترین برخوردهای فرهنگی کشور ایران بعد از ورود اسلام، تماس و ارتباط با تمدن غرب بوده است. از آنجا که تماس و ارتباط بین شرق و غرب در دور? قاجار به اوج خود رسیده است، این رساله در پی آن است به بررسی تصورات ایرانیان از غرب در مجموعه ای از متون این دوره بپردازد. در این مجموعه افزون بر سفرنامه ها که حاوی اولین برخوردها و تصورات شرقیان از غرب است، آثار داستانی و نمایشی نیز انتخاب...