هرکول، رستم و اسفندیار سه قهرمان اساطیر یونان و ایران‌اند. وجه مشترک هر سه انجام مأموریت‌های دشوار است. هرکول برای رسیدن به جاودانگی مأمور انجام دادن کار طاقت‌فرسا می‌شود. رستم برای نجات شاه کهنسال و اسفندیار نیز برای رهاییِ خواهرانش، باید از هفت خوان عبور کنند. در این مقاله، سه عزیمت مذکور را با الگویِ فرایند فردیت تطبیق داده‌ایم. مطابق با نظر یونگ، کهن‌الگوها محتویات ناخودآگاه جمعی بشرند و در م...

دربارۀ جهان­پهلوان شاهنامه، رستم، پژوهش­های بسیاری انجام گرفته است. برخی او را شخصیتی تاریخی، و گروهی شخصیتی اسطوره­ای به حساب آورده اند. پژوهشگران دیگری خاستگاه راستین رستم را حماسه می­دانند. بهمن سرکاراتی در جستاری با نام «رستم یک شخصیت تاریخی یا اسطوره­ای؟» پس از آوردن دیدگاه کسانی که تهمتن را شخصیتی تاریخی یا اسطوره ای تصور کرده و او را با گندفر و گرشاسپ یکی می­پندارند، انگارۀ هر دو گروه را...

فارسی باستان، نامی است که برای زبان فارسی مورد استفاده در کتیبه های خط میخی سلسله ی هخامنشی به کار رفته است. پایان نامه ی حاضر به بررسی کتیبه های داریوش و خشایارشا در نقش رستم و تخت جمشید اختصاص دارد که مشتمل بر یک مقدمه و سه بخش به شرح زیر است: در مقدمه، به تفصیل به معرفی زبان فارسی باستان، آثار بر جای مانده از آن، به ویژه محل و موقعیت جغرافیایی کتیبه های داریوش و خشایارشا خواهیم پرداخت. در ب...

مطابق مدارک تاریخی «باغ تخت » را در اواخر قرن پنجم یا اوایل قرن ششم هجری، با نام «تخت قراچه » در شمال دشت «شیراز » و بر تپه ای در جنوب «باباکوهی » ساختند. این باغ در قرن نهم منبع الهام گورکانیان و معماران آنها بود. در زمان صفویان دریاچ های درپای آن وجود داشت. در اواخر عهد صفویان یا عهد زندیان، باغی و عمارتی در بالا و نهری بر دامنه و استخری در پایینِ باغ بود. درآغاز زمامداری قاجاریان، عمارت جدیدی...

پژوهش حاضر به مطالعه تطبیقی زیباشناسی تصویر رستم در شاهنامه های فردوسی مصور عهد صفوی خاصه شاهنامه های شاه تهماسبی، قوام بن محمد شیرازی و رشیدا می پردازد. ایرانیان در طول تاریخ نگارگری بیش از هر نسخه ای شاهنامه را به زیور نگاره ها آراسته اند و در شاهنامه نیز رستم شخصیتی بی بدیل است نه تنها در شاهنامه، که اساسا در فرهنگ ایران رستم قهرمانی بلا منازع است. به همین دلیل تصویر رستم در شاهنامه های مصور...

نگارنده در این جستار می­کوشد تا پاسخی درخور به این پرسش بیابد که به­راستی چرا نیای مادری رستم را در شـاهنامه، ضحّاک خوانده­اند؟ در پاسخ چهار توجیه را می­توان ارائه داد: 1- می­دانیم که نیای پدری رستم، گرشاسپ است و او بـه­ویژه در متن­های پهلوی، از آن­جاکه آتش را آزرده است، دوزخی می­شود. شاید موبدان عهد ساسانی برای گرفتن انتقام از رستمِ سکایی­پارتی (که از نظر تفکّر سیاسی و عقیدتی در تقابل با ساسانیان...

نقد و تحلیل آثار ادبی در گذشته به منظور تشخیص سره از ناسره بود؛ اما اکنون از دید ساختگرایان هدف از نقد، شناخت ساختارهای زبانیِ متن و تحلیل بنیادهای معنوی آن است. یکی از ارمغان های مکتب ساختگرایی برای ادبیات، ایجاد مباحث روایت شناسی است .بنابر نظریه های روایت شناسی، می توان داستان رستم و سهراب را به عنوان یک روایت در دو سطح داستان و کلام (گفتمان) بررسی نمود: در سطح داستان با تکیه بر نظریات تولان ...

با توجه به ساختار بناهای عهد ساسانی که تعدادی از آن ها از گزند روزگار تا امروز نیز باقی مانده اند، می توان شالوده این استحکام را در ملات به کار رفته در سازه ها کاوید. از این رو با مبنا قرار دادن یکی از محوطه های مهم ساسانی به نام تخت سلیمان در شمال غرب ایران، به شناسایی ترکیب ملات در بناهای مهم این پایگاه اقدام گردید. پس از نمونه برداری کامل از این محوطه با مراجعه به بنا های مهم ساسانی در فارس،...

  این مقاله به روایت­شناسی داستان هفت­گردان به روایت فردوسی در شاهنامه و قصه افراسیاب بن پشنگ به روایت انوشیروان مرزبان در روایات داراب هرمزدیار می­پردازد. به این منظور پس از بررسی خلاصه دو روایت از دیدگاه راویان، روایت­شناسی، ساختارشناسی تطبیقی و ریشه­شناسی بنیادهای آیینی و اساطیری، دو روایت مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی­ها نشان می­دهد که روایت فردوسی، روایتی دهقانی، ملّی و خردگراست که در آن...

رستم التواریخ و رستم الحکما دو ترکیب بدیع اند که نه در میان عناوین کتاب های تاریخی فارسی می توان ترکیب ظاهراً بی مسمّایی هم چون رستم التواریخ یافت و نه هیچ حکیمی برای معرفی خود از واژة «رستم» مدد جسته است. این امر می تواند بیانگر پدیدة جالبی در تاریخ تاریخ نگاری فارسی باشد.   مسئلة محوری در این مقاله آن است که چرا محمد هاشم آصف به مطالبی پرداخته است که در کمتر کتاب تاریخ نگاری آمده است. در این ...