طبقات­الصوفیه یکی از متون کهن فارسی نوشته شده در حوزة هرات (قرن پنجم هجری) است. این کتاب حاصل املای سخنان خواجه عبدالله انصاری در مجالس وعظ است که به دست یکی از شاگردانش نوشته شده است. بررسی زبان این متن می­تواند برخی نکات زبانی ناگفته دربارة گویش کهن رایج در آن حوزة جغرافیایی را آشکار کند. در این مقاله به «اثرپذیری زبان طبقات از زبان عربی»، به عنوان بهره­ای از مسائل زبانی موجود در این متن پردا...

ایرانیان در روزگاران کهن همانند دیگر ملل با تامل به خورشید و اختران مینگریستند.آشنایی ادیبان فارسی سبب شد تا واژگان کیهانی و باورها و عقاید وابسته به آن به شعر و نثر فارسی راه یابد و زیباترین مضامین نو خلق گردد.این مقاله سعی دارد جنبه هایی از باورهای نجومی موجود در دیوان خواجوی کرمانی را به شیوه ی کتابخانه ای مورد بررسی قرارداده و به روش تحلیلی-توصیفی به نگارش درآورد.

یکی از اهداف مطالعات تطبیقی ادبی، جست وجوی نمونه های «حقیقت» انسانی است که به صورت کهن الگوها در ادبیات همة ملت ها در همة زمان ها آشکار شده است. در این مقاله، نگارندگان با بهره گیری از مکتب آمریکایی (بین المللی) مطالعات تطبیقی ادبی، به مقایسة کهن الگویی عشق رمانتیک در قصة فرانسوی «تریستان و ایزولت» و قصة ایرانی «خورشیدشاه و مه پری» در رمانس حماسی سمک عیار می پردازند. بدین منظور ابتدا به تعریف ک...

زبان­های ایرانی و زبان­های هندی هر دو از زبان­های آریایی هستند. پیشینه ی ارتباط آن ها به سده ی6 ق.م باز می گردد. در دوره های پس از میلاد هم، به سبب ورود بسیاری از   کتاب­های هندی در زمینه های مختلف به ایران، ارتباط بین زبان­های ایرانی و هندی حفظ شد. در دوره های بعد، به خاطر تسلّط سلسله­های مسلمان ایرانی فارسی زبان بر آن منطقه، ارتباط بین زبان های ایرانی و هندی بیشتر شد و زبان فارسی قرن ها زبان ر...

زبان­های ایرانی و زبان­های هندی هر دو از زبان­های آریایی هستند. پیشینه ی ارتباط آن ها به سده ی6 ق.م باز می‌گردد. در دوره های پس از میلاد هم، به سبب ورود بسیاری از   کتاب­های هندی در زمینه‌های مختلف به ایران، ارتباط بین زبان­های ایرانی و هندی حفظ شد. در دوره‌های بعد، به خاطر تسلّط سلسله­های مسلمان ایرانی فارسی‌زبان بر آن منطقه، ارتباط بین زبان‌های ایرانی و هندی بیشتر شد و زبان فارسی قرن‌ها زبان ر...

در این مقاله نمونه هایی از متغیرات سبکیِ خط مانوی در میان دست نویس های مانویِ تورفان بررسی شده است. برخی واژه ها از زبان عربی در دست نویس های متون فارسی نو به خط مخصوص مانوی به کار رفته و در این مقاله معرفی می شوند. یکی از دست نویس های مانوی همزمان با کهن ترین متونِ به اصطلاح فارسیِ کلاسیک مورد توجه قرار گرفته و بررسی دیگر قطعات همسو با آن، به شناسایی کهن ترین واژگان دخیل عربی ـ حدود 90 واژه ـ در ن...

زبان فارسی با ذخائر بزرگ و جاودانی ادبی خود هنوز فاقد یک فرهنگ جامع است حاوی همه واژگان و ترکیبات این زبان باشد. در سالهای اخیر که شماری اندک از متنهای کهن فارسی به چاپ انتقادی رسیده، دیده میشود که تعداد فراوانی واژه و ترکیب در این کتابها پراکنده است که درهیچ فرهنگی یافت نمیشود . مجموعه ح جهت گردآوری برخی از این واژه ها و ترکیبات بر پایه 25 متن کهن فراهم آمده است

نوشتار حاضر در حوزه گرایش نسبتا نوین مطالعات ایرانی- تلمودی قرار می گیرد،و با بررسی یک روایت از تلمود بابلی (رساله قیدوشین 70 الف) که شامل چند واژه غیر آرامی/غیر عبری می باشد، تلاش دارد تا به یاری مطالعات واژه شناسانه، کلمه های مورد اشاره را بررسی و تحلیل نموده و به واسطه تحلیل واژگان تا حد ممکن به شناخت زبان یا زبانها و گویشهای مورد استفاده در منطقه میان رودان دوران ساسانی بپردازد. در میان واژ...

این مقاله به بررسی ساختار و عناصر روایت­های روزبهان در کتاب کشف‌الاسرار می­پردازد. درون­مایۀ اصلی این گزارش­ها شرح مکاشفه­ها و دیدارهای روزبهان با خداست که ساختاری حکایت‌گونه دارند و در الگوی داستان­های فراواقعی روایت می­شوند. در این پژوهش افزون‌بر بررسی سابقۀ موضوع «رؤیت» و «شطح» به خاستگاه ناخودآگاه (کهن الگویی) این روایت­ها و عناصر موجود در روایت­ها که متناسب با خاستگاه آن­هاست پرداخته می­شو...

در دوره‌های مختلف ادبی آثار متعّدد با موضوعات گوناگون تألیف شده که به مقتضای سبکی هر دوره تغییراتی در نوع  نویسندگی ایجاد شده است. نیمه اوّل قرن ششم نیز از این تغییرات که همانا تأثیر شدید زبان و ادبیّات عرب بر زبان و ادبیّات فارسی می‌باشد بی‌بهره نبوده است. از آنجا که شیخ احمد جام (441-536 ه.ق) آثارش را زمانی تألیف کرده-نیمه اول قرن ششم- که با هجوم لغات عربی مواجه بوده، این انتظار می‌رفت که آثار شی...