اعجاز قرآن از جنبه‌های گوناگونی بررسی شده است که یکی از انواع آن اعجاز علمی است. علوم در قرآن به دو دسته تقسیم می‌شوند: علم به حقایق حسی و عقلی، علم به حقایق غیبی و ماورایی. گرچه قریب به یک چهلم آیات شریفه به خلقت آسمان‌ها، ماه، خورشید، ستارگان و عجایب آنها اختصاص پیدا کرده است، وجود احادیثی دربارة منع ایجاد ارتباط بین گردش ستارگان و تأثیر آنها بر سرنوشت بشری را نمی‌توان نادیده گرفت. در این مقا...

ستاره‌شناسی یونانی از طریق کتاب مجسطی بطلمیوس به زبان عربی وارد شد و توانست منشأ آثار گوناگون علمی در عالم اسلام شود. هیئت که نمایندۀ وجه کیهان‌شناسانۀ نجوم در تمدن اسلامی است، آهسته آهسته از دیگر رشته‌های نجوم مجزا شد و تبدیل به یک رشتۀ خاص و مستقل از دانش نجوم گردید. در این مقاله تلاش شده، بیشتر آثار شناخته شده که در زمینۀ علم هیئت در تمدن اسلامی نوشته شده‌اند معرفی گردیده و طبقه‌بندی شوند. و...

تاکنون مقالات ارزشمندی در خصوص ورود نجوم جدید به ایران نوشته شده‌است. مسألۀ اصلی اغلب این پژوهش‌ها، محتوای نسخه‌های خطی‌ای است که برای اولین بار در این زمینه نوشته شده‌اند. در حالی که بسیاری از این نوشته‌ها، در عمل تأثیر چندانی بر جامعۀ علمی ایران نداشته‌اند و نتوانسته‌اند موجب انتشار نجوم جدید در ایران بشوند. در این مقاله علاوه بر کتاب‌های نوشته شده، برخی از عوامل اجتماعی این موضوع نیز مطرح شد...

چکیده این رساله تصاویر صور فلکی و اجرام آسمانی، از قدیمی ترین بازمانده های تصویری موجود در ایران تا دوره قاجار را مورد بررسی قرار داده است. در فصل اول به تعریف علم نجوم و صور فلکی، تاریخچه آنان در ایران باستان و دوران اسلامی، همچنین احکام نجوم و باور تاثیر ستارگان که جزئی جدایی ناپذیر از مسائل نجومی در طول تاریخ محسوب می شدند پرداخته شده است. در مبحث علم نجوم ایران باستان، سنت ها و باورهای مذ...

عوامل زیادی موجب گردید که مسلمین بیش از اقوام و ملت های دیگر درباره ی شناخت اجرام آسمانی و مواضع و خصوصیات آنها به بررسی و تحقیق بپردازند، که یکی از مهم ترین آنها تکالیف مذهبی ایشان از قبیل: نماز، روزه، حج، شناخت قبله، حرمت قتال در ماه های حرام و . . . بود که همه ی اینها منوط به شناسایی ماه و خورشید و برخی از ستارگان و کرات آسمانی بود. این عوامل و نیز حس کنجکاوی بشر که می خواهد آنچه را که در اط...

اندیشه تاریخ نگاری علی بن حسین مسعودی به خاطر نقادی از سنت تاریخ نگاری پیش از خود و طرح مباحث نوینی در تاریخ نگاری اسلامی از زوایا و ابعاد مختلف قابل طرح و بررسی است. در این مقاله کوشش شده که اهتمام این مورخ بزرگ اسلامی در ایجاد پیوند میان تاریخ نگاری و نجوم و تقویم به عنوان یکی از شاخه های متعدد علوم عقلی مورد بررسی قرار گیرد, لذا ضمن اشاره به ویژگی اندیشه تاریخ نگاری مسعودی, به جایگاه نجوم, ت...

بنا به اعتقاد و باورهای قدیمی و مطابق احکام علم نجوم، برای انجام هر کاری جز کارهای عادی و روزانه، مراجعه به تقویم و یافتن طالع و وقت مناسب در بین مردم رایج بوده و هست. این باورها مبتنی بر علم نجوم قدیم بوده و بسیاری از آنها امروزه به صورت علمی ثابت شده است. شاعران هر عهدی با استفاده از این علم و باورها، در مضامین شعری خود تصاویر زیبایی آفریده اند. این تصاویر علاوه بر نمایش ارزش و اعتبار هنری شا...

«مختصری از مضامین نجوم در دیوان مجیر» عنوان مقاله‌ای است که پیش رو دارید. وقتی که وضعیت علوم را در ایران از میانه‌ی قرن پنجم تا آغاز قرن هفتم مطالعه می‌کنیم، با وجود همه ی موانع موجود، متوجّه پیشرفت و توسعه ی علوم عقلی،به ویژه نجوم، در کنار سایر دانش‌ها می‌شویم و در می‌یابیم که بعد از خاقانی، شاگردش مجیرالدّین بیلقانی مجال یافته است تا کلیّه‌ی دانش های زمان، به ویژه نجوم، ابزار نجومی، پدیده های جوّ...

در این مقاله به سه تأثیر عمده بوعلی سینا بر نجوم دوره اسلامی پرداخته می شود: نخست، وی تمایزیروش شناختی بین نجوم به عنوان علمی محاسباتی و برهانی، و تنجیم، به عنوان علمی تخمینی نهاد و ازاین رو یک انفکاک اصولی بین نجوم و تنجیم، که در سراسر نجوم بابلی و یونانی و اسکندرانی به منزلةیک کلّ پنداشته می شدند، رقم زد؛ دوم، دفاع وی از فلسفة ارسطویی در برابر تشکیکات ذهن تجربیابوریحان بیرونی است که از نقش مثب...

در این مقاله به سه تأثیر عمده بوعلی سینا بر نجوم دوره اسلامی پرداخته می شود: نخست، وی تمایزیروش شناختی بین نجوم به عنوان علمی محاسباتی و برهانی، و تنجیم، به عنوان علمی تخمینی نهاد و ازاین رو یک انفکاک اصولی بین نجوم و تنجیم، که در سراسر نجوم بابلی و یونانی و اسکندرانی به منزلةیک کلّ پنداشته می شدند، رقم زد؛ دوم، دفاع وی از فلسفة ارسطویی در برابر تشکیکات ذهن تجربیابوریحان بیرونی است که از نقش مثب...