بررسی چیستی و شرایط تحقق علم، از جمله پرسش‌های کهن در منطق، متافیزیک، معرفت‌شناسی و فلسفه علم است. در تفکر سینوی، هویت «علم» صرفاً علم عقلی و یقینی و نیازمند اکتساب است. شیخ‌الرئیس معلومات پیشینی و فطری را برنمی‌تابد و مبنای معرفت یقینی در دو حوزه تصور و تصدیق را برپایه تحصیل «اولیات» می­داند. از نظر وی، در فرآیند اکتساب معرفت یقینی، «اعتقاد» به مثابه اولین مؤلفه، دارای هویت روان‌شناختی است که د...

بحث دلالت‌های ثلاث از مباحثی است که به تبع تحول در جایگاه مباحث الفاظ در منطق سینوی پدیدار شد. ابن‌سینا برای نخستین بار اعتنای بیشتری به مباحث الفاظ نموده و از جمله مباحثی که وی بدان می‌پردازد، دلالت‌های سه‌گانۀ الفاظ (تطابقی، تضمنی، و التزامی) است. در این میان دلالت التزامی بیش از دو دلالت دیگر مورد توجه منطق‌دانان بوده است. این دلالت از آن جهت که بر معنایی خارج از معنای موضوع له دلالت می‌کند،...

ابن سینا در زمینه فلسفه و پزشکی نظامی را پی ریزی کرده است که شارحان متعددی در شرق و غرب در پی فهم و شرح آن بوده اند. این رساله در صدد فهم و تبیین ارتباط بین نظام فلسفی ابن سینا و طب اوست. طب سینوی، مبتنی بر پیش فرض های فلسفی ابن سیناست. او ضمن توجّه به عدم خلط مسائل علوم، در کتب طبی خود به وفور از مبانی و قواعد فلسفی به عنوان اصل موضوعی استفاده کرده است و معتقد است طبیب از آن جهت که طبیب است نبا...

بسیاری از قواعد منطق قدیم نیازمند وجود موضوع هستند و این وجود موضوع را می توان یا در ساختار گزاره ها (محصورات چهارگانه) وارد کرد یا به عنوان مقدمه ای اضافی، جزئی از قواعد دانست. این دو رهیافت را «تعهد درون گزاره ای» و «تعهد درون قاعده ای» می نامیم. نخستین کسانی که به تعهد درون قاعده ای تصریح کرده اند، ابن سینا در قاعده نقض محمول و خواجه نصیر در قاعده عکس نقیض هستند. خواجه نصیر، به وجود موضوع نه...

ارسطو در کتاب ارغنون (Aristotle,1949:9,30a,15-19 ) به صراحت بیان می­کند که در یک قیاس حملی، اگر صغری مطلقه (عاری از جهت) و کبری ضروری باشد، نتیجه قیاس نیز ضروری است. این نظر ارسطو که در واقع تخطّی از قاعده منطقی مشهور تئوفراستس(تبعیت نتیجه از اخسّ مقدمتین) محسوب می­شود، منشأ منازعات و مشاجرات فراوانی در طول تاریخ منطق گردیده است. منطق­دانان و مورخان مشهور  منطق در قرن بیستم همانند «نیکولاس رشر» و...

بحث دلالت های ثلاث از مباحثی است که به تبع تحول در جایگاه مباحث الفاظ در منطق سینوی پدیدار شد. ابن سینا برای نخستین بار اعتنای بیشتری به مباحث الفاظ نموده و از جمله مباحثی که وی بدان می پردازد، دلالت های سه گانۀ الفاظ (تطابقی، تضمنی، و التزامی) است. در این میان دلالت التزامی بیش از دو دلالت دیگر مورد توجه منطق دانان بوده است. این دلالت از آن جهت که بر معنایی خارج از معنای موضوع له دلالت می کند،...

کتاب الهیات شفا در قیاس با آثار مابعدالطبیعی پیش از آن، علاوه بر ابداعات محتوایی، دارای نظام و ساختاری متمایز و اصیل است. گذشته از نظر ابن سینا در مقدمه منطق شفا، پژوهش های برخی پژوهندگانِ فلسفه سینوی نیز، بر چنین دستاوردی دلالت دارد. بازشناسی و فهم بنیان ها و اضلاع معرفتی این ساختار، از آن جهت که می تواند پرده از عمق، گستره و نوع نگاه ابن سینا در تأسیس مابعدالطبیعه ای با وجوه متمایز و ممتاز بگش...

این مقاله سه وجه قرآنی، حکمی و منطقی دارد و از این جهت، مقاله‌ای میان‌رشته‌ای محسوب می‌شود. در وجه قرآنی ضمن تأکید بر موردپژوهی آیه 25 سوره حدید، نتیجه احصای کامل آیات قرآن که شامل واژه‌های قسط و عدل و مشتقات آنها هستند، مورد بهره‌برداری قرار گرفته است. از جهت حکمی، رویکرد وحدت‌گرایانه صدرالمتألهین شیرازی نسبت به مراتب هستی مبنای پژوهش می‌باشد. وجه منطقی پژوهش نیز بر اساس دستگاه فازی تبیین شده ...

متصلۀ لزومی که از ارکان منطق سینوی است در منطق شفاء به لزومی بدیهی و غیربدیهی و نیز به لزومی به‌حسب الزام و لزومی به‌حسب واقع و نفس‌الامر تقسیم شده است. فهم ماهیت متصلۀ لزومی و احکام آن و نیز رابطۀ آن با انواع استلزام در منطق جدید و شناسایی ساختار متصلۀ لزومی، بدون شناسایی و فهم انواع آن امکان‌پذیر نیست. از‌این‌رو در این مقاله پس از بیان تعریف بوعلی از متصلۀ لزومی بدیهی و غیربدیهی و تحلیل و نقد...

هانری کربن، ابن سینا را فیلسوف سلف سهروردی و از این جهت وی را پیشگام حکمت مشرقی می داند و بر این باور است حکمت مشرقی ابن سینا برای انسان معاصر، کارآمد و رهگشاست. وی با این هدف که چشم اندازهای سینوی را بگشاید، نخستین متفکری بود که در این راه قدم نهاد. به زعم وی فلسفه سینوی در شرق با حفظ نفوس فلکی به راه خود ادامه داد و نقادی غزالی تأثیری بر این حکمت نداشت. کربن با دغدغه های مختلفی در فلسفه غربی ...