مِرآت‌العقول فی شرحِ أخبار آل الرَسول، شرحی است که علامه محمدباقر مجلسی بر کتاب کافی نگاشته است.جایگاه کافی در میان علمای اسلامی و سبقه آن بر دیگر مجموعه‌های حدیثی، ارزش این کتاب را بیشتر آشکار می‌کند.در این مجموعه، علامه برای روشن کردن مفهوم احادیث، معانی آن‌ها را شرح داده و نکات دقیقشان را بیان کرده است.وی قبل از ورود به متن هر حدیث و بررسی آن، نخست، نوع آن را از نظر سند مشخص کرده و گاه نیز تا ح...

مهم ترین منبع شناخت آموزه های دین اسلام پس از قرآن کریم، روایات معصومان علیهم السلام است؛ که در مجموعه های روایی گردآوری شده است. البته عواملی باعث شد تا این میراث گرانبها در مسیر واقعی خود قرار نگیرد. از این رو عالمان اسلامی درجهت بررسی روایات، قواعد و ضوابطی را مبتنی بر آموزه های معصومان استخراج کرده و به کار بسته اند و این امر زمینه ی شکل گیری فقه الحدیث را فراهم نمود. شیخ طوسی از عالمان شیع...

تفسیر کشف الاسرار میبدی از جمله تفاسیر فارسی است که در قرن ششم هجری نگارش یافته و از دیرباز مورد توجه قرآن پژوهان و عرفان دوستان بوده است؛ مسائل و موضوعات عرفانی در نوبت سوم این تفسیر، به گونه ای نگارش یافته که با مذاق و مشرب صوفیان هماهنگی دارد. این در حالی است که نوبت دوم این تفسیر، به گونه ی متعارف، از احادیث نبوی به طور عام و احادیث برخی از ائمه (علیهم السلام) به طور خاص به عنوان منبع دوم ت...

نقد و ارزیابی روایت‏ها برای حصول اطمینان از صدور حدیث از معصوم (ع)، شیوۀ مستمر دانشمندان مسلمان، به‏ویژه علمای شیعه بوده است. شیخ حرّ عاملی نیز ذیل برخی روایت‏های متعارض وسائل‏الشّیعه، بیشتر به نقل از دیگر علما به‏ویژه شیخ طوسی، سند یا متن خبر را بررسی کرده و در‏صورت ملاحظۀ ضعف، بدان اشاره کرده است؛ اما هیچ‏گاه ضعف سند یا متن را معیار قضاوت نهایی خود قرار نداده و روایت را کنار نگذاشته است. تلاش ش...

علوم حدیث، مجموعه دانش هایی است که اجزای دو گانه سند و متن حدیث را محور بحث قرار می دهند. از میان این علوم، علم رجال متکفّل بررسی سند و به عبارت دیگر، نقد بیرونی حدیث است. دانش جرح و تعدیل زیر مجموعه دانش رجال است. در دانش جرح و تعدیل الفاظ و اصطلاحات ویژه ای – برای تعیین وثاقت یا عدم وثاقت راویان- به دقت سامان دهی و تقریر گشته اند. شماری از اصطلاحات جرح و تعدیل، اصطلاحاتی هستند که درباره معنا و...

امام خمینی از عالمان تأثیرگذار بر جریان­های اسلامی در قرن اخیر به شمار می­آید. وی علاوه ­بر رهبری انقلاب و بنیان­گذاری جمهوری اسلامی ایران، در علوم مختلف اسلامی مانند تفسیر، فقه، فلسفه، اخلاق، عرفان و حدیث، متخصص بوده است. هرچند شخصیت سیاسی و فقهی امام، بر جنبه‌های دیگر شخصیتی او تا حدودی تأثیر گذاشته، بی­شک حدیث و فقه­الحدیث، یکی از تخصص‌های او به شمار می­آید که آن را در آثار خود و به­‌ویژه کت...

تفسیر نور الثقلین یکی از تفاسیر روایی است که در اواخر قرن یازدهم و اوایل قرن دوازدهم هجری نگاشته شده و یکی از مهمترین تفاسیری است که روایات اهل بیت (علیهم السلام) را که پیش از آن پراکنده بود، جمع آوری کرده است. حویزی مولف این تفسیر، توضیحی در باره ی آیه یا روایت و مطالب مربوط به آن ارائه نمی دهد، هر چند که روایات با هم ناسازگار باشند. خود مولف به این مطلب، در مقدمه تفسیر به آن اشاره دارد و نق...

پاره ­ای از احادیث امام رضا(ع) به­ رغم فرازمندی، محل اختلاف محدّثان­ اهل سنت واقع شده­ است. از زمرة این احادیث، حدیث «الإیمان معرفة بالقلب و إقرار باللسان وعمل بالأرکان» است که توسط إبن ابی ­داوود سجستانی نقل و مورد قبول قرار گرفته، اما ابن حبّان بُستی، آن را بی­ پایه شمرده است. ارزیابی رجالی سند حدیث مذکور و دستیابی به پیام آن، موضوع مقاله حاضر است. رهاوردِ محققان این جُستار حاکی است گرچه این حدیث،...

حدیث در میان مسلمانان همواره از جایگاه مهمی برخوردار بوده زیرا پس از قرآن کریم، دومین منبع و خاستگاه فکری مسلمانان و همچنین تنها واسطۀ میان آنان و سنت معصومان است. از سوی دیگر، میان‌رشته‌ای‌بودن دانش حدیث اقتضا می‌کند که رابطۀ آن را با دانش‌های مرتبط بررسی کنیم. در این میان، دانش کلام یکی از دانش‌هایی است که ارتباط وثیقی با دانش حدیث دارد زیرا راویان و مؤلفان کتاب‌های حدیثی هریک قالب فکری خاصی...