دیری است که متکلمان مسلمان در خصوص تعلق اراده‌ی خداوند به افعال انسان به منازعه برخاسته‌اند و این نزاع در کاوش‌های تفسیری نیز به ظهور رسیده است. در این میان، رویکرد دو مکتب اشعری و شیعی در نگاه دو مفسر، «فخر رازی» و «طبرسی» نسبت به موضوع یادشده در خور تأمل است. از نظر فخر رازی، خداوند خالق همه‌ی کائنات و از جمله اعمال انسان و تحقق‌بخش همه‌ی آن‌هاست و بی آن‌که فرقی بین اعمال خوب یا بد انسان باش...

جارالله محمود زمخشری از علمای سنی مذهب و برجسته ی قرن ششم، آثار متنوع و ارزشمندی در شاخه های مختلف علوم تألیف کرده است. در این میان تفسیری نیز بر قرآن کریم نگاشته است که به سبب ویژگی های ادبی و بلاغی اش، ممتاز و معروف گشته است، تا آنجا که این تفسیر مورد توجه عالم شیعی مذهب معاصرش؛ فضل بن حسن طبرسی قرار گرفت و وی را بر آن داشت که با بهره گیری از نکات بدیع این تفسیر، به نگارش تفسیر جوامع الجامع ب...

مجمع البیان و روض الجنان دو تفسیر مهم شیعی، متعلق به قرن ششم هجری قمری می باشند که در ادامه سنت تفسیری سترگ شیعه پس از شیخ طوسی و تحت تأثیر تفسیر تبیان تدوین شده اند. اثر مهمی که از اهم منابع تفسیری این دو بوده است. روش مولفان این دو تفسیر، روش عقلی- اجتهادی است و سعی نموده اند که با تدبر در آیات و استفاده از منابعی چون قرآن، روایات و علوم لغت تفسیری جامع را ارائه نمایند. از ویژگی های مهم و ب...

از ضروری¬ترین علوم موردنیاز مفسر در تفسیر معارف کلام الله، علم مفردات قرآنی است. این علم ـ که معانی تک‏واژه‏های قرآنی را بررسی می‏کند ـ آن¬چنان پراهمیت است که باب ورود به ساحت قرآن کریم محسوب می¬شود. مفسران برجسته، از قرون ماضی تاکنون، با درک اهمیت و جایگاه این علم، اهتمام ویژه¬ای به آن داشته¬، و در آثار تفسیری خود به صورت ویژه به آن پرداخته¬اند. از جمله این مفسرین می¬توان به امین¬الاسلام طبر...

نگاهی تطبیقی به تفسیر طبرسی و هرمنوتیک با نحله های متفاوت آن و ذکر همانندی ها و ناهمانندی های تفسیر طبرسی و هرمنوتیک است. مرحوم طبرسی دو تعریف از تفسیر عرضه می دارد. یک تعریف، ایشان را مؤلف گرا نشان می دهد که برای خواسته های مخاطب ارزشی قائل نیست، براین اساس ایشان با هرمنوتیک شلایر ماخر، دیلتای و هرش همراه است. از جهت موضوع نیز میان تفسیر مورد نظر طبرسی با هرمنوتیک ناسازگاری وجود دارد. موضوع تف...

مرحوم طبرسی صاحب تفسیر شریف مجمع البیان با اندیشه های شگرف و دقیق، اعتقادات کلامی خود را از لابه لای علوم و فنون مختلف قرآنی، از جمله تجزیه و وجوه مختلف نحوی به روشنی بیان کرده است. این دریافت های نحوی که منجر به ارایه اسلوبی جدید در بهره گیری از مسایل نحوی برای بیان اعتقادات کلامی گردیده، همان شیوه خاصّ مرحوم طبرسی است که قرن ها بی نظیر و بدیل باقی مانده است. این پژوهش ضمن ارایه بخش اِعراب تفسیر...

بررسی نظرگاه های ویژه علامه طبرسی در اصول، فقه، کلام و لغت است. نگارنده پس از ترسیم فضای تفسیرنویسی در عهد علامه طبرسی به سراغ آرای انفرادی وی در حوزه اصول، فقه، کلام و لغت رفته است. در ساحت اصول، متفردات طبرسی از دیدگاه نگارنده سه چیز است، جواز استعمال لفظ در بیشتر از یک معنی، حجّت نبودن مفاهیم و حجت نبودن خبر واحد. در قلمرو فقه نیز شیخ طبرسی، در سرایت حرمت از راه رضاع وحدت محل را شرط ندانسته ا...

در بررسی یک کتاب، علاوه بر دقت در روش ها و گرایش های مفسر آن کتاب و چگونگی استدلال و شیوایی بیان و مستند بودن مطالب ،کیفیت بهره گیری از منابع و مآخذ ،مسئله ای مهم و حیاتی است.تفسیر کشاف زمخشری یکی از منابع مهم و اصلی مرحوم طبرسی در تفسیر جوامع الجامع است.طبرسی در تفسیر جوامع الجامع که از جمله تفاسیر ادبی مهم شیعه است،مباحث را به روش کشاف نظم و ارائه کرده است.طبرسی در مقدمه جوامع الجامع می نویسد...

تفسیر گرانسنگ تسنیم، محصول تحقیق، تنظیم و تدوین درس تفسیر قرآن کریم حضرت آیت الله جوادی آملی است. از مهم ترین شاخصه های ساختاری و محتوایی تسنیم، روشمندی آن است. در این تفسیر، ذوق و سلیقهٴ شخصی، استحسانات عقلی و عرفی و پیش فرض های علوم گوناگون بر قرآن تحمیل نشده، دخالتی در تفسیر آیات ندارند. در نوشتار حاضر اصول و مبانی کلی حاکم بر شناخت و تفسیر قرآن بر اساس این کتاب قیم بررسی شده است.

در کنار تلاش های ستودنی پژوهشگرانی که نقش قرآن را در آثار شیخ مفید، برجسته نموده اند، هنوز مشی تفسیری او، آن گونه که شایستۀ این شخصیت بزرگ است، معرّفی نشده است. او عقل مدارانه و با تکیه بر معارف ناب اهل بیت:، روایات تفسیری را در تبیین قرآن به کار بست و در هر جا که نیاز بود، به تحلیل و نقد آنها پرداخت. طبیعی است که این الگوی تفسیری نظام مند، بدون داشتن مبانی درست و پایبندی به آن در فرآیند تفسیر، ...