در سال‌های آغازین فتوح اسلامی، سرزمین ایران از ناحیه جنوب غربی در کانون توجه فاتحان عرب قرار گرفت و جنگجویان بسیاری به سوی مرزهای ایران سرازیر شدند. مناطق مرزی، نخستین آوردگاه‌هایی بودند که سربازان ساسانی در برابر رزمندگان عربِ مسلمان وارد نبرد شدند. در خلال این رویارویی‌ها که بعدها سراسر ایران‌زمین را دربر گرفت و تا شمال شرق و ماوراء النهر کشیده شد، شماری از «اساوره»، «احامره» و «بخاریه» دست از...

«بلاد ماوراء النهر» از منطقه‌هایی است که فقه حنفی از گسترش چشم‌گیری در آن‌جا برخوردار بوده است؛ چنان‌که اکنون نیز کمابیش همه ساکنان مسلمان آن سرزمین‌ها، حنفی مذهبند. اشتراک دیدگاه‌های ابوحنیفه و مرجئه را که نفوذ فراوانی در آن بخش‌ها داشته‌اند، از عوامل مؤثر در گسترش این مذهب در آن‌جا می‌شمرَند. ابوحنیفه و مرجئه به‌رغم اینکه در زیان‌بار بودن گناه برای مؤمن و «مراتب و منزلت» انسان‌ها در سرای آخرت ...

تشکیل حکومت صفوی در آغاز قرن دهم هجری با ظهور قدرت ازبکها در ماوراء النهر و گسترش امپراتوری آسیایی عثمانها در غرب قلمرو صفویان، همزمان شد. در این میان سیاستهای مذهبی صفویان در جهت ترویج تشیع به عنوان مذهب رسمی، زمینة مناسبی برای ازبکان و عثمانیهای گسترش­طلب فراهم ساخت تا ادعاهای ارضی و سیاسی خود را در پناه اختلافات دینی توجیه کنند. از این روست که در این دوره، در کنار درگیریهای سیاسی و نظامی، ما...

چکیده دوره دوم تیموریان هند (1118-1274هـ) از جمله دوره هایی است که تألیف کتب تاریخی در آن رونق داشته و به لحاظ کمی، بسیار پرشمار است. کتاب تاریخ قبچاق خانی به دست قبچاق خان، از امرای نظامی دستگاه تیموری/بابُری، در همین دوره نوشته شده و در بردارنده اطلاعاتی نو از رویدادهای روزگار اوست. کتاب در زمره تاریخ های عمومی است و سبکی ساده، روان و بی تکلف دارد و به زبان فارسی نگاشته شده است. نویسنده تلاش ک...

حکیم ترمذی، عارف نامدار ماوراء النهر، از عارفانی است که دربارۀ انسان شناسی سخنان درخور توجهی دارد و مسئلۀ اصلی در این مقاله، چیستی انسان، ابعاد و ساحات وجودیِ او، و اهداف و مسیرش در زندگی از منظر اوست. روش پژوهش در این مقاله، نظام دهی داده بنیاد آموزه ها با رویکردی تحلیلی، در مسیر بازخوانی اندیشۀ این حکیم است. بخش مهمی از منظومۀ فکری حکیم ترمذی دربارۀ انسان، به مطالعۀ خلقت و ابعاد سرشتی او بازمی...

طبقات اجتماعی، به عنوان واقعیتی عینی و ملموس در طول تاریخ، همواره مورد توجه متفکران و اندیشمندان بوده است که برخی از آن ها به تبیین قشربندی و برخی شاخص های آن را در آثار خود منعکس ساخته اند. یکی از این دوره های تاریخی، دوره سامانیان است. سامانیان به عنوان یک نظام قدرتمند توانستند یکپارچگی، وحدت ملی و فرهنگی خاصی در بین ایرانیان به وجود آورند و به شیوه هایی مدبرانه حکومت کنند و بزرگترین رنسانس ف...

غزها، بخشی از قبایل اغوز در شمال رود سیحون بودند که بعد از مهاجرت بخش اعظم آنها به خراسان در اوایل قرن پنجم، در همان منطقه باقی مانده بودند. اما با تحولات سیاسی قرن ششم در ماوراء النهر، ناچار به خراسان کوچ کرده و پس از زوال حکومت سلجوقی در خراسان، آن ناحیه را به باد تاراج گرفتند. سپس تحت شرایط ویژه ای ناچار به ترک خراسان و مهاجرت به کرمان شدند. تفاوت نوع زندگی این ایلات با بومیان منطقه، هم زمان...

این پژوهش به بررسی تأثیر شاگردان کمال الدین بهزاد بر زیباشناسی نگارگری دومکتب بخارا ومشهد در دوره صفویه قرن دهم هجری می پردازد. شاگردان کمال الدین بهزاد که در کارگاه های کتاب آرایی دربار سلطان حسین بایقرا در هرات مشغول به کار بودند پس از تصرف هرات به دست صفویان برخی از شاگردان کمال الدین بهزاد به بخارا وبرخی به تبریز مهاجرت کردند وپس ازروی گردانی شاه تهماسب از پشتیبانی هنرمندان ، تعداد نگارگران...

با اسلام پذیری اهالی ماوراء النهر مذهب نقش و جایگاه ویژه ای در این منطقه یا فت و تیمور پس از اینکه وارد منازعات قدرت شد، با بهره گیری از این موضوع مذهب را یکی از وسایل اصلی خود، برای کسب قدرت قرار داد. اوهنگامی که به حکومت رسید برای اجرای اهداف توسعه طلبانه اش از مذهب هم در کنار دیگر عوامل، استفاده کاربردی بیشتری کرد. تیمور در مواجه با سربداران و مرعشیان، به پادشاهی سنی و متعصب و مخالف تشیع ت...

طبقات اجتماعی، به عنوان واقعیتی عینی و ملموس در طول تاریخ، همواره مورد توجه متفکران و اندیشمندان بوده است که برخی از آن ها به تبیین قشربندی و برخی شاخص های آن را در آثار خود منعکس ساخته اند. یکی از این دوره های تاریخی، دوره سامانیان است. سامانیان به عنوان یک نظام قدرتمن...