منطق دانان مسلمان برای توجیه استدلالهای ساده ای ( مانند قیاس مساوات ) دچار گرفتاریهایی شده اند که این گرفتاریها از التزام آنها به قیاس حملی نشات گرفته است ناتوانی منطق قدیم در این زمینه از ناحیه نسبت به ماهی نسبت نیست یعنی اینگونه نیست که منطق قدیم به این دلیل از اثبات استدلالهای حاوی نسبت ناتوان باشد که دارای نسبت هستند بلکه مشکل اصلی منطق قدیم همان اتکا به تحلیل موضوع محمولی گزاره و عطف توجه ...

در این جستار، یکی از برجسته ترین عارفان نیمه ی دوم قرن چهارم هجری قمری و اوایل قرن پنجم، «جعفربن محمدبن حسین ابهری»، معروف به «باباجعفر» و اثر گمنام او با نام «آداب الفقراء»، برای نخستین بار معرفی می شود. در متون عرفانی فارسی، نامی از باباجعفر ابهری و نشانی از کتاب او نیست؛ ولی در تراجم و آثاری که درباره ی حوزه ی عرفانی جبال نوشته شده و بیشتر هم به زبان عربی است، او عارف، شاعر و محدّث بزرگی به ش...

این پژوهش تحت عنوان "بازیابی مولفه های منطقی در آموزش فلسفه به کودکان" در جهت بررسی متون آموزشی فلسفه کودکان و استخراج مولفه های منطقی از آن ها انجام شده است. لذا مولفه های منطق ارسطویی در این پژوهش به مولفه های تصوری و تصدیقی تقسیم شده است. مولفه های تصوری از مباحث تعریف و تقسیم و مولفه های تصدیقی از مباحث استدلال و صناعات خمس تشکیل شده است. از جمله نتایج بدست آمده این پژوهش عبارت است از: وجود...

ابوالفتوح احمد بن محمد بن صلاح همدانی، که یک سده پس از ابن سینا می زیسته، نخستین منطق دان مسلمان است که ضرب های منتج و عقیم شکل چهارم را به تفصیل برشمرده و اثبات کرده است. رساله او با نام «مقاله فی الشکل الرابع من أشکال القیاس الحملی و هو الشکل المنسوب إلی جالینوس» در سال 1965م. به صورت عکسی چاپ و یک سال پس از آن با تصحیح نسبتاً ضعیفی از سوی نیکلاس رشر در آمریکا منتشر شده است. این مقاله تصحیح و ...

شمس الدین سمرقندی که در بحث قیاس شرطی دیدگاهی نو در برابر ابن‌سینا پیش نهاده است، از 19 ضرب منتج سینوی 12 ضرب را نامعتبر می‌داند. در مقالة دیگری نشان داده‌ایم که اگر تنها «کیفیت» گزاره‌ها را در نظر بگیریم میان قیاس‌های سمرقندی و منطق ربط مطابقت شگفت‌انگیزی وجود دارد. در این مقاله، اما، نشان می‌دهیم که اگر «کمیت» گزاره‌ها را نیز در نظر آوریم این مطابقت از میان می‌رود. دلیل این مسئله آن است که در...

ابوالفتوح احمد بن محمد بن صلاح همدانی، که یک سده پس از ابن‌سینا می‌زیسته، نخستین منطق‌دان مسلمان است که ضرب‌های منتج و عقیم شکل چهارم را به تفصیل برشمرده و اثبات کرده است. رسالة او با نام «مقالة فی الشکل الرابع من أشکال القیاس الحملی و هو الشکل المنسوب إلی جالینوس» در سال 1965م. به صورت عکسی چاپ و یک سال پس از آن با تصحیح نسبتاً ضعیفی از سوی نیکلاس رشر در آمریکا منتشر شده است. این مقاله...

اغلب دستورنویسان سنتی در شرح اضافه اقترانی از اضافه استعاری کمک می­گیرند، اما تفاوت زیادی بین این دو اضافه وجود دارد. مهم ترین این تفاوت­ها در ساختار تشبیهی اضافه استعاری است که اضافه اقترانی چنین ساختاری ندارد.  برخلاف نظر دستوریان که مضاف را در اضافه اقترانی قصد اصلی می­دانند، آنچه در اضافه اقترانی مدنظر است ترکیب مضاف و مضاف­الیه است نه هریک از آنها به تنهایی. در اغلب جمله هایی که در آنها اض...

اغلب دستورنویسان سنتی در شرح اضافه اقترانی از اضافه استعاری کمک می­گیرند، اما تفاوت زیادی بین این دو اضافه وجود دارد. مهم‌ترین این تفاوت­ها در ساختار تشبیهی اضافه استعاری است که اضافه اقترانی چنین ساختاری ندارد.  برخلاف نظر دستوریان که مضاف را در اضافه اقترانی قصد اصلی می­دانند، آنچه در اضافه اقترانی مدنظر است ترکیبِ مضاف و مضاف­الیه است نه هریک از آنها به‌تنهایی. در اغلب جمله‌هایی که در آنها ا...

اثیرالدین ابهری یکی از برجسته ترین منطق دانان دوره اسلامی است که کمتر شناخته شده است. جستار پیش رو، از یکسو، با تصحیح الرساله الزاهره، یکی از منطق نوشته های ارزشمند وی را از پستوی فراموشی به پیشخوان چاپ و انتشار درمی آورد و، از دیگرسو، با شرح و واشکافی و تحلیل آن از دریچه منطق جدید، بر گوشهای از اندیشه های منطقی ابهری پرتو می افکند. مهمترین دستآوردهای این جستار در مقام بازشناسی اندیشه های منطقی...

"مختلطات" یکی از مشکل¬ترین و پیچیده¬ترین مباحث منطق قدیم به شمار می¬آید. شاید بتوان عدم رویه واحد و مختصرگویی و ابهام در شرایط انتاج شکل اول مختلطات در خصوص شرط "فعلیت" یا "امکان" صغری را از عوامل دشواری این بحث دانست. البته به تبع آن، اختلاف¬نظر منطق¬دانان در تعیین نتیجه ضروب نیز، عدم نظام¬مندی این مبحث را تشدید می-کند. در این پژوهش آثار منطق¬دانان به¬نام ـ از ابن¬سینا تا عصرحاضرـ در باب مختلط...