به‌رغم تأکید منطق‌دانان مسلمان بر نقش ابزاری اصول و قواعد منطقی در سایر علوم اکتسابی و در تمامی حوزه‌های اندیشه‌ی بشری، تاکنون تلاش درخور توجهی برای تثبیت این جایگاه و عملی‌کردن آن صورت نگرفته است. ازاین‌رو نگارنده در این نوشتار، بر آن است تا میزان اثربخشی این معرفت و مهارت را در فرآیند نظریه‌پردازی در تمامی مراحل آن، از تکوین و تدوین نظریه گرفته تا اثبات و دفاع از آن و نیز استنتاج فرضیه‌های جد...

تئوری ‌بازی در حقوق بین‌الملل، یکی از دیدگاه‌های نو و بدیع در زمینه فلسفه حقوق بین‌الملل است. تفاوت این دیدگاه در آن است که به‌جای نظریه‌پردازی صِرف، به دنبال شرح منطقی و عملی قواعد و ساختارهای حقوقی بین‌المللی است. در این دیدگاه برای استدلال علمی و بیان چارچوب‌‌های نظری از قواعد تئوری ‌بازی استفاده می‌شود. تئوری ‌بازی اولین بار در سال 1944 از طرف ریاضی‌دان جان ون نیومن و با همراهی اقتص...

گرچه غزالی سرسختانه با فلسفه به مخالفت پرداخت اما نه تنها مخالف منطق نبود بلکه فراگیری آن را برای اهل علم ضروری می‌دانست. از نظر او یکی از کارکردهای منطق این بود که جایگزین نظریه امامتی شود که توسط باطنیه عرضه شده بود. القسطاس المستقیم بهترین مصداق این رویکرد است. غزالی در این کتاب مختصر دو کار بدیع انجام می‌دهد: استخراج قواعد منطقی از قرآن و طرح تقابل میان منطق و امامت، ما در مقاله حاضر پس از ...

تصمیمات افراد تا حد زیادی به پیش بینی که آنها از اقدامات و تصمیمات دیگران به عمل می آورند بستگی دارد. این پیش بینی امروزه به کمک فنون و قواعد منطقی و ریاضی با دقت نسبتا مطلوبی میسر گشته است و نظریه بازی به عنوان مهم ترین ابزار در این زمینه مطرح شده است. در واقع، نظریة بازی یکی از شاخه های «نظریة انتخاب عاقلانه» است که انتخاب ها و اعمال اشخاصی را که از این امر آگاهند که تصمیم هر یک بر دیگری تأثی...

قواعد قیاس حملی، که معمولاً تحت عنوان “the Rules of the Categorical Syllogism” در منابع آموزشی منطق به زبان انگلیسی مطرح می‌شود، روش مفیدی است که جهت تشخیص اعتبار قیاس‌های حملی، به منطق‌آموزان، در کتاب‌های عمومی آموزش منطق، ارائه می‌شود. استفاده از این قواعد به تقلید از آثار آموزشی غربی در کشور ما نیز متداول گشته و با اندک تغییراتی، در آثار مؤلفان منطقی در داخل کشور، بازنویسی شده است. این تغییرا...

طرح نظریه های گوناگون در تعیین مناط قواعد کیفر زدایانه - چون قاعده درء - با خلاء معیاری عینی در مقایسه آن با دیگر اصول و قواعد مرتبط با شبهه، موجب ابهام و تعارض آراء گردیده و ضرورت پژوهشی تطبیقی توأم با تبیین وجوه اشتراک و افتراق آن با اقسام متعدّد شبهه در فقه امامیّه، حقوق ایران و انگلیس را هویدا می گرداند. بر این پایه، این مقاله می کوشد با تشریح نظریه های متفاوت و مطرح در تحقّق ضابطه شبهه قاعده ...

     نبود ارتباط کافی میان دادگاه و دعوای مطرح‌شده، سبب اصلی ایجاد صلاحیت افراطی است. برخی قواعد صلاحیت از قبیل دادگاه محل وقوع قرارداد در بستر تاریخی، به‌ویژه در اثر تحول وسایل ارتباطی، مبنای منطقی خود را از‌دست داده‌اند. به دلیل منافع سیاسی ازجمله حمایت از اتباع دولت محل دادگاه، باوجود هم‌گرایی فزایندۀ کشورها همچنان قواعد غیرمنصفانۀ صلاحیت افراطی پابرجا مانده است. در فرانسه صلاحیت افراطی مبتن...

در نظام حقوقی ایران، از اظهار اعسار، با عنوان «دعوای اعسار» یاد شده است. پس، انتظار منطقی آن است که این دعوا از اصول دادرسی و قواعد حقوقی پیروی نماید. به واقع نیز چنین است و عدم رعایت اصول و قواعد بنیادین، نقض رأی را در پی دارد. با وجود این، با مداقه در قوانین و مقررات موجود، بر خلاف انتظار معلوم می شود که در رسیدگی به دعوای اعسار و نتیجتاًً حکم اعسار، بسیاری از اصول دادرسی و قواعد عام حقوقی رعای...