چکیدهاصطلاح و گسترة معنای «اندوه» در عرفان اسلامی ـ ایرانی، از جایگاهی رفیع برخوردار است و از میان آثار شاعران معاصر، در شعر سهراب سپهری نمود و جلوۀ بیشتری یافته و بسیار پربسامد است. آشکار است که اندیشۀ عرفانیِ سهراب در سروده‌هایش، او را از دیگر معاصرانش کاملاً متمایز می‌کند؛ لیکن یافتن مشرب و منشأ دیدگاه‌های عرفانی او به‌دشواری قابل درک و دست‌یابی است. در این جُستار، معنا و مفهوم «اندوه» در شعر س...

رنگ سیاه، رنگی شناخته شده و مرموز در عرفان اسلامی است که کارکردی دوگانه در عرفان اسلامی دارد. با توجه به این که در پیشینۀ فرهنگی ایرانیان و در دین مبین اسلام، رنگ سیاه به عنوان رنگ ظلمت و اهریمن محسوب می­شود، می­توان  نمودی از ظلمانیت رنگ را در عرفان اسلامی مشاهده کرد. با این حال، بخشی از کارکرد رنگ سیاه در عرفان اسلامی، دقیقاً در نقطۀ مقابل کارکرد اول قرار می­گیرد. رنگ سیاه، در برخی از متون عرف...

چکیده منابع موسیقی اصیل ایرانی عمدتاً جنبه های روحانی و عرفانی داشت هاند و بسیاری از ویژگی های آن مانند کمال، حال، قرینه سازی و تکرار و جز اینها، با شعر عجین اند و دارای پیوند تنگاتنگ با عرفان اسلامی. این موسیقی مبتنی بر نظامی به نام «ردیف » است، و دستگاه ها و آوا زهایی را در بر می گیرد که هر کدام از آنها بیا نکننده حالات و مضامین روحانی و عرفانی خاصی است. در این مقاله، به چگونگی بیان مضامین...

عرفان و تصوف اسلامی یکی از جریان‌های مهم فکری و فرهنگی است که از زمان پیدایش تاکنون تأثیرات فراوانی بر فرهنگ ایرانی ـ اسلامی و زبان و ادبیات فارسی بر جای گذاشته است. از این جهت ضروری است تا ابعاد مختلف این طریقه فکری و عملی شناخته شود. یکی از راه‌های شناخت هدف، موضوع و غایت این طریقه و پی‌بردن به ابعاد تاریخی، محتوایی و سیر تحولات آن بررسی و تحلیل تعاریفی است که مشایخ این طریقه از صوفی، عارف، ت...

چکیده این پژوهش با هدف بررسی بیشترچهره ی ابلیس در قرآن و معارف اسلامی و چگونگی تحول شخصیت او از منفی به مثبت در آثار برخی عرفای مسلمان ایران انجام شده است.همچنین به بررسی وریشه یابی عوامل این امر ومعرفی آرای نظریه پردازان ابلیس ستایی و دفاع از ابلیس درعرفان می پردازد. بررسی چهره ی ابلیس در متون عرفانی نثر فارسی از قرن سوم تا هفتم هجری می تواند نمایان گر چگونگی تحول اندیشه ی اسلامی –ایرانی و...

سمبولیسم، مهم ترین شیوة بیان رمز و رازهای عرفانی است و گسترة زبان عرفان را از چنبرة پدیدارهای هستی تا فراسوی جهان ناپیدا و بیان ناپذیر افزایش می دهد. از میان رویکردهای سمبلیستی عارفان ایرانی، سمبولیسم الفبایی شگردی هنری برای تبیین اندیشه های عرفانی بوده است و سروده های آنان را آکنده است. پژوهش حاضر به روش تاریخی و با رویکرد تحلیل محتوا، شاخص ترین آثار حکمی ـ عرفانی و برجسته ترین دیوان های عارفا...

برخی از محققان بر این باورند که شعر سهراب سپهری دارای مبانی عرفان ایرانی – اسلامی است و برخی دیگر آن را متأثر از عرفان هندی – شرقی می دانند و برخی نیز شعر او را تهی از عرفان دانسته اند. ابوسعید ابوالخیر از عارفان بزرگ ایرانی از مکتب خراسان است؛ اندیشه های عرفانی این مکتب با اندیشه های عرفان شرقی نزدیکی فراوان دارد. ابوسعید و سهراب، هر دو نگاه آزادانه ای به شریعت دارند و از همین راستا مؤلفه هایی...

چکیده واژه های عرفان و تصوف، دیرگاهی است که صاحب بخش بزرگی از ذهن و فضای ادبی و تاریخی تاریخ ادبیات ماست. واژگانی که معمولاً مترادف پنداشته می شوند؛ و با تفاوتی جزیی به طور خلاصه، این گونه معنی می شوند: «یافتن حقایق اشیاء به طریق کشف و شهود، سالک راه حق شدن و عالم را مظهر حق دانستن. » جذابیت عرفان و تصوف ایرانی- اسلامی، آن چنان قوی بوده است ، که ذهن و توجه اکثر مستشرقان را به خود جلب کرده است...

زیبایی­جویی یکی از ابعاد فطری انسان است و درک آن شاخص‌ترین امتیاز معنوی انسان بشمار می‌آید. زیبایی از نوعی ویژگی همگرایی برخوردار است و باعث می‌شود، عناصر ازهم‌گسسته با نوعی آرامش، کنار هم قرار گیرند. به همین جهت زیبایی قدرت آرام‌سازی قابل‌توجهی دارد. شهرسازی ایرانی – اسلامی به‌عنوان الگویی غنی از شهرسازی، با برخورداری از بنیان‌های فکری و فرهنگی ایرانی و اسلامی، امروزه با تأکید بر اصول دین مبین...

جهان بینی و معرفت شناسی عرفانی که خود را در قالب نگاهی ژرف به ژرفنای دین می شناساند، همواره در تلاش برای ایجاد گفتمانی دو سویه با چشم اندازهای موجود بوده است تا از این مجری، بتواند مبانی و شالوده ها ی خود را در بستر فکر و فرهنگ ایرانی-اسلامی تکوین و تثبیت کند. در همین راستا، عرفان اسلامی در حین جهت دهی به تعاملات معرفت شناختی، هستی شناختی و جامعه شناسیک خود، در صدد برآمده است تا این همه را در ق...