شیخ احمد جام ازجمله عارفانی است که پیوند شخصیّت و زندگی وی با کرامات سبب شده است که چهرة حقیقی و اندیشۀ وی در لایه هایی از خرافات و هاله ای از ابهام باقی بماند. علاوه بر این، کرامات منسوب به او موجب نوعی تناقض شخصیتی و اندیشه ای در وجودش شده است، چنان که فاصلۀ شیخِ جامِ تصویرشده در مقامات ژنده پیل تا شیخِ پدیدارشده در آیینة آثار او، همان فاصلۀ افسانه تا حقیقت است. این معمّاها و تناقضات در قلمرو شخصی...

سیر تاریخی غزل از زمان رودکی تا کنون بیانگر این معناست که در دیوان اکثر شعرا غزل وجود داشته و حتی شاعرانی که در سرودن دیگر انواع شعر استاد بوده اند نیز به غزل رغبتی نشان داده اند. عبدالرحمن جامی که خاتم الشعرای زبان فارسی و برترین سراینده ی سده نهم هجری است علاوه بر دارا بودن آثار گوناگون از نظم و نثر در قالب غزل هم طبع آزمایی کرده است و بخش عمده ای از دیوان های سه گانه ی او را غزل تشکیل می د...

در میان صوفیانی که به نقد و بازتعریف مبانی و مفاهیم تصوف پرداخته­اند، شیخ احمد سرهندی          (971- 1034) از جایگاه ویژه­ای برخوردار است. او بی­آنکه به طعن و رد صوفیان بپردازد، بر این باور بود که ایشان نتوانسته­اند مقامات سلوک را تا به انتها سپری کنند و لذا از متوسطان هستند و نه منتهیان. شیخ احمد به مدد علوم کشفی منحصر به فرد خود، که به ادعای وی ورای علوم علما و معارف اولیا بود، تعریف­هایی جدی...

قطب­الدّین محمّد بن مطهر بن احمد جام (ژنده­پیل) از صوفیان و نویسندگان توانای ایران است که از 577 تا 667 هجری زندگی کرده است. حدیقةالحقیقة یکی از آثار اوست. در این مقاله ابتدا به اطّلاعاتی دربارة قطب‌الدّین، شامل نام و نسب و مذهب و شغل قطب‌الدّین و روابط او با معاصران و سفرها و آثار او پرداخته­ایم و سپس بخشی از مقدمة چاپ جدید حدیقةالحقیقة را مورد نقد و بررسی قرار داده­ایم که اخیراً به کوشش دکتر حسن نص...

شیخ احمد جام ازجمله عارفانی است که پیوند شخصیّت و زندگی وی با کرامات سبب شده است که چهره حقیقی و اندیشۀ وی در لایه هایی از خرافات و هاله ای از ابهام باقی بماند. علاوه بر این، کرامات منسوب به او موجب نوعی تناقض شخصیتی و اندیشه ای در وجودش شده است، چنان که فاصلۀ شیخِ جامِ تصویرشده در مقامات ژنده پیل تا شیخِ پدیدارشده در آیینه آثار او، همان فاصلۀ افسانه تا حقیقت است. این معمّاها و تناقضات در قلمرو شخصی...

برداشت نادرست از آموزه ظهور یا بازگشت منجی موعود، نظر به جایگاه و اهمیت این آموزه در ادیان ابراهیمی، از جنبه های مختلف در طول تاریخ، نقش مهمی در پیدایش فرقه های متعددی در این ادیان داشته است. در اسلام، فرقه شیخیه و در مسیحیت فرقه مورمون ها از این دسته اند. در اسلام، پیروان شیخ احمد احسایی با ادعای کشف و شهود و طرح نظریه رکن رابع به عنوان نایب خاص امام عصر (عج)، موجب جدایی فرقه شیخیه از بدنه اصل...

به نظر می‌رسد واژۀ «هورقلیا» یکی از مفاهیم کلیدی برای حل بسیاری از دشواری‌ها و موارد نامفهوم در ‌اند‌یشه و آرای شیخ احمد احسایی است؛ زیرا وی بارها در مواردی همچون حیات دنیوی امام عصر (عج)، معراج جسمانی رسول خدا (ص) و معاد جسمانی، کوشیده است همۀ آنها را با همین حیات و جسم هورقلیایی توجیه و تفسیر کند. از این‌رو، با فهم و درک مفهوم این واژه کلیدی می‌توان در بسیاری از موارد‌، در بررسی آثار و عقاید ...

تجانیه، سلسلۀ عرفانی منسوب به شیخ احمد تجانی(1150-1230ق)، که به همت او در 1196ق بنیان نهاده شد، یکی از بزرگ‌ترین طریقت‌های صوفیه در شمال آفریقا است که نقش مهمی در نشر اسلام و جذب بسیاری از مسلمانان این منطقه داشته است. شیخ احمد در نوجوانی قدم در طریق سلوک نهاد، و پس از تشرف به مهم‌ترین طریقت‌های موجود زمان خویش همچون: قادریه، ناصریه و خلوتیه و دریافت اجازه تلقین ذکر، سرانجام در سال 1196ق مدعی ش...

دیدگاه‌های شیخ احمد بن زین الدین احسائی جدال‌‌هایی پُر دامنه در عرصۀ پاره‌‌‌ای از مباحث فکری برانگیخته است‌‌‌‌. «هورقلیا» یکی از واژه‌های کلیدی نظام فکری شیخ احمد احسائی است که در آثار متفکران پیش از او - از جمله شیخ اشراق - نیز به‌کار رفته است‌‌‌‌. ضمن توجه به پیشینۀ پژوهش‌‌‌‌‌‌، ‌با بررسی اجمالی هورقلیا در لغت و اصطلاح خاص احسائی‌‌‌‌‌‌، ‌نشان داده شده که مراد احسائی از هورقلیا در موارد گوناگون...

امروزه با توجه به گسترش علوم وابسته به معماری، اطلاعات کمی در رابطه با فن شناسی معماری سنتی و بومی ایرانی در دست داریم گویی ذهنیت توجه به تجربه های گذشتگان و نشستن در مکتب بزرگان علم و دانش کم رنگ شده است. شاید مطالعه و پژوهش در زمینه بناهای تاریخی بر جای مانده در جای جای این سرزمین، مسکنی بر درد فراموشی مدرنیته باشد. مجموعه آرامگاهی شیخ احمد جام که حاصل تحولات دوره های مختلف تاریخی است آثار م...