استعاره به خاطر انتزاعی بودن حوزه مذهب، از فراوانی بالایی در قرآن کریم برخوردار است. تا چندی پیش و قبل از پیدایش زبان­شناسی شناختی، استعاره بیشتر به عنوان رویکردی برای زیبایی­آفرینی و روشی برای ابداعات هنری قلمداد می­شد، امّا با طرح نظریه استعاره مفهومی، استعاره، ابزاری برای تفکّر و اندیشه به شمار رفت که در سراسر زندگی بشر جریان دارد و به کمک آن بسیاری از مفاهیم انتزاعی مفهوم­سازی می­شوند. این پژ...

در منابع روایی و تفسیری، دوازده روایت به عنوان شأن نزول سوره تحریم نقل شده است. این روایات به دلیل تنوع و تعارض درونی و بیرونی آنها، از پر چالش ترین روایات سبب نزول هستند. برای تشخیص روایات سبب نزول و تعیین صحت و سقم آن، باید سه مرحله را طی نمود که عبارت است از: ارزش گذاری روایات شأن نزول، ارزیابی محتوای روایات و ارزیابی سند آنها. با بررسی روشمند تمامی روایات شأن نزول سورۀ تحریم، متوجه می شویم ...

در این پژوهش، محقق با بررسی تطبیقی 59 روایت تفسیری با اقوال لغویان، ذیل مفردات آیات 150 الی آخر سوره مبارکه بقره به این نتیجه رسیده است که لغویان بیشتر به تفصیل، به ذکر معنای لغوی و اصطلاحی مفردات، اشتقاق و اصل و ریشه و منبع لغوی و وجه تسمیه ی آن ها و... پرداخته اند، ولی روایات بیشتر به ذکر معنای اصطلاحی و تأویلی واژه، مصادیق واژه، معنای بطنی آن و... پرداخته اند. گاهی نیز روایات تنها به معنای ل...

تعلیق، مفهومی است که مرزهای آن از سطح مفهوم بودگی و شناختی صرف فراتر می رود و از حوزه نظری، به سوی حوزه های عملی با ساز و کارهایی مؤثر، متمایل است. تحدید این موضوع به زمینه های نظری صرف، آن را به یک موضوع منفعل، همچون بی نهایت موضوع دیگر که در موقعیت انفعالی بازشناسی یا بازسازی قرار دارند، تبدیل می کند. البته، این ویژگی کاربردی و عملی، منجر به نادیده گرفتن جنبه های مفهومی تعلیق نمی شود؛ زیرا هر...

تشبیه یکی از پربسامدترین اسلوب­های ادبی قرآن به شمار می­رود که عمدتاً برای بیان مفاهیم انتزاعی بکار گرفته شده است؛ از آنجا که این اسلوب، مورد اهتمام بسیاری از لغویان و بلاغیان بوده است؛ در این جستار تلاش می­شود تا ابتدا رویکرد قدما پیرامون این پدیده و نگاه ناقدان معاصر به این رویکرد، مورد بررسی قرار گیرد و برآنیم تا ضمن بررسی و نقد نگاه قدما به تشبیه، رویکردی ارائه دهیم تا در تحلیل تشبیه در کنار...

صورت گرایی یا فرمالیسم (formalism) یکی از جدیدترین مکاتب نقد ادبی است که در قرن بیستم ظهور کرد. پیروان این مکتب نوخاسته بر این باورند که زیبایی یک اثر هنری در درجۀ نخست به فرم و اجزای سازندۀ آن وابسته است. در مکتب صورت گرایی فرم سخن به خودیِ خود- و نه همچون وسیله ای برای رساندن مضمون- بررسی می شود؛ زیرا صورت گرایان معتقدند که محتوا از چیزی جز کیفیت ساختار جملات و چیدمان واژگان زاده نمی شود. در ا...

زبان قرآن ویژگی هایی دارد که آن را از لحاظ بلاغی از سایر سخنان متمایز می کند و این تمایز در چکونگی کاربرد واژگان برای بیان معانی، جایگزینی هر لفظ در جای مناسب خود و رابطه ی آن با سایر اجزای جمله نمود پیدا می کند. قرآن کریم برای بیان معانی تأثیر گذار در ذهن مخاطب از تعبیرهای تصویری بهره برده است بنابراین اندیشه ها و مفاهیم را به صورت حسی به سان تابلوهای هنری بر مخاطب عرضه کرده است. علم دلالت ...

چکیده : یکی از موضوعاتی که در حوزه ی فرهنگ اسلامی از جایگاه قابل تأملی برخوردار است ، «اسرائیلیات» می-باشد.اسرائیلیات به معنای داستان یا افسانه هایی که منشأ اسرائیلی دارد و از یک منبع یهودی سرچشمه گرفته است ؛ ولی در اصطلاح مفسران و محدثان، این اصطلاح ، مفهوم وسیع تری به خود گرفته و شامل تمام افسانه های کهنی است که از گذشتگان وارد تفسیر ، حدیث و تاریخ شده است . تاریخ ورود اسرائیلیات را عصر صحا...

در این مقاله، به تحلیل و بررسی آیات قیامت و معاد از سورۀ «قیامت» بر اساس مطالعات نشانه‌‌شناختی گریماس پرداخته ‌‌شده ‌‌است. هدف نگارندگان مقاله ‌‌تفسیر آیات قرآن نیست، بلکه در این جستار سعی بر آن است تا لایه‌های متعدد متن، شامل ساختار زیربنایی گفتمان، ‌‌نظام گفتمان روایی و نیز پدیدارشناسی زیبایی‌شناختی آن، در تحلیل آیاتی از سورۀ قیامت معرفی شود؛ ‌‌تأثیر نشانه‌شناسی در نظام معنایی قرآن بررسی شود؛...

    سورۀ مبارکۀ برائت تنها سوره در قرآن کریم است که با آیۀ کریمۀ «بسم‌الله الرحمن الرحیم» آغاز نشده است. در دربارۀ عدم ذکر آیۀ بسمله در ابتدای سورۀ برائت دلایل مختلفی مطرح می‌شود، پژوهش حاضر ضمن بررسی هر یک از دیدگاه‌های مطرح، با نظر به قراین خارجی در فضای سورۀ برائت اعم از فضای نزول و جوّ نزول، در پی آن است که مسئلۀ عدم ذکر بسمله در ابتدای سورۀ برائت را بررسی شود.  رفتار گوناگون اصحاب پیامبر د...