شیز و آتشکده آن چنان نقش و جایگاهی در تاریخ دیانت زردشتی دارد که بنابر شواهد باستانشناختی از روزگار هخامنشی به این سو، به ویژه به روزگار ساسانیان و حتی سده چهارم هجری یکی از کانون‌های عبادی و فکری آن دین به شمار می آمده است. علی رغم این، چه به روزگار ساسانی و چه پس از آن، نه در متون دینی درون جامعه زردشتی و نه در منابع پدیدآمده در بیرون آن، اطلاعات روشنی در باره حیات فکری و هیربدستانی آذرگشسب د...

هدف اصلی نوشتار حاضر مطالعه تاریخ اجتماعی عصر صفویه با توجه ویژه به موضوع مهدویت و منجی‌گرایی است.اهمیت این موضوع به این امر باز می‌گردد که این اندیشه در آن روزگار به شکلی پررنگ‌تر و در سطح گسترده حیات اجتماعی مردم مطرح شد؛ چه از روزنه اندیشه‌ای فقیهانه که از سوی مذهب تازه رسمیت‌یافته تشیع تغذیه و تقویت می‌شد و چه از روزنه آنچه مدعیان نجات‌بخشی در آن روزگار در جستجوی آن بودند.نویسندگان می‌کوشید...

شاهنامه از جمله شاهکارهای ادبیات جهان تلقی می‌گردد که با گذشت هزار  سال از نگارش آن هنوز سرلوحه‌ی  ادبیات حماسی ایران و جهان است. این اثر بازتاب ملی گرایی یا قوم پرستی نیست بلکه سروده‌ی روزگار فرهیختگی و برمحور خرد  و برای مخاطبان خردمند است. لفافه‌ی  بیان متأثر از روزگار  زمامداری خردمندان سامانی، و آهنگ بیان ومفاهیم مبتنی بر انسانیت و قومیت فرهیخته نهاده شده است، لذا برخلاف نظر بسیاری از نویس...

تحلیل گفتمان انتقادی شامل نظریه ها و روش هایی است برای مطالعۀ تجربی روابط میان گفتمان و تحولات اجتماعی و فرهنگی قلمروهای گوناگون اجتماعی. تحلیل گران انتقادی گفتمان بر آن اند که متن های ادبی، مثل سایر متن ها، در خدمت ارتباط اند، بنابراین، آن ها را نیز می توان با نگرش و روش انتقادی تحلیل نمود. در این پژوهش یکی از قصاید مشهور سنایی غزنوی، بر اساس روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف، در سه سطح توصیف، ت...

پژوهش حاضر پژوهشی بینارشته ای و تطبیقی، در دو مقطع زمانی، روزگار صفوی و قاجار است؛ و به مقایسه ی جلوه های تصویری فرهنگ خوراک ایرانی در هنر ایران، با استناد به پیشینه های تاریخیِ فرهنگ و هنر ایران، آیین، اسطوره، ادبیات فارسی، متون مربوط به آشپزی ایرانی و همچنین فتوت نامه ها و سفرنامه های مربوط به این ادوار، می پردازد. فرآیند این پژوهش با مبنا قراردادن فرهنگِ تصویری خوراک دوره صفوی و قاجار به عنوا...

تاریخ‌نگاری فارسی عهد حاکمیت تیموریان، از چشمگیرترین جنبه‌های تمدنی ایران دورۀ پس از مغول به شمار می‌آید. تاکنون بسیاری از آثار و متون تاریخ‌نگاری این دوره، شناسائی شده و به چاپ رسیده است. پاره‌ای هم که مجال انتشار نیافته، از بخت پژوهش‌های محققان تاریخ و ادبیات برخوردار شده است. اما چنان که از محتوای متون این دوره برمی‌آید، در مورد برخی آثار این دوره تنها اشاراتی در متون برجای مانده که دلیل اهم...

دهخدا از برجسته‌ترین چهره­های فرهنگ و ادب این مرز و بوم است که علاوه بر عرصه­های سیاست، روزنامه‌نگاری، پژوهش و تألیف، در نویسندگی و شاعری نیز نقش مهمی ایفا کرده است. او متعلّق به روزگار پرفراز و نشیبی است که جامعه ایرانی رویدادهای مهمی چون نهضت مشروطیت، جنگ‌های جهانی اوّل و دوم، استبداد رضاخانی و ملّی‌شدن صنعت نفت را پس پشت نهاده است. وی به‌عنوان پژوهشگری آگاه به مسائل سیاسی و نویسنده­ای دارای ذوق...

هدف این مقاله مشخص‌کردن جایگاه علوم انسانی و چگونگی رشد و اعتلای آن در حکومت آل‌بویه می‌باشد. آل‌بویه دوره بارزی را در تاریخ ایران رقم زدند. طبقه‌بندی علوم و حاکمیت جریانات عقل‌گرا بر جامعه، شرایط مناسبی را برای شکوفایی علمی-فرهنگی پدید آورد و نوآوری‌ها و خلاقیت‌ها با بهره‌گیری از قابلیت‌ها و ظرفیت‌های موجود، گسترش‌یافت. آل‌بویه برای اعتلا و شکوفایی علوم انسانی نیازی به تقلید یا اقتباس نداشتند ...

تصوف به دلیل پای بندی به اصولی چون نظام احسن خلقت، جبر و تقدیرگرایی، و تسلیم طلبی در اعتقاد، و نیز به سبب تمایل به تساهل و تسامح در رفتار، اساساً بر وضع موجود چندان اعتراض و انتقادی ندارد. امّا واقعیت این است که در عمل شکایت بزرگان صوفیه از اوضاع روزگار و کار و کردار آدمیان، در مجموع چندان هم اندک تر از شاعران و سایر مردمان نیست. ریشه این ناخرسندی ها را باید در چه عواملی جست وجو کرد؟ حقیقت این اس...