از آثار دوانی می‌توان دو نظریه در باره وحدت و کثرت استنباط کرد. یکی وحدت وجود و کثرت موجود و دیگری، وحدت وجود و وحدت موجود. این فیلسوف مکتب شیراز، در طرحواره فلسفی- عرفانی خویش، نظریه ذوق‌التاله را تبیین می‌کند و معنای موجود بودن ممکنات را انتساب آنها به حقیقت وجود می‌داند. بدین ترتیب است که انتساب، به عنوان اصطلاحی کلیدی در این باب مطرح می‌شود؛ اصطلاحی که در هر کدام از این الگوها چهره متفاوتی ...

در این مقاله می‌کوشیم به دو پرسش اصلی در خصوص نظریۀ ذوق کانت پاسخ دهیم: نخست این‌که، با توجه به وجود توأمانِ عناصر سوبژکتیو و بیناسوبژکتیو در نظریۀ ذوق کانت، او چه نسبتی میان حیث سوبژکتیو و حیث بیناسوبژکتیو حکم ذوقی برقرار می‌کند؟ برای پاسخ به این پرسش، در بخش اول، ضمن بررسی ویژگی‌های منطقی حکم ذوقی نشان می‌دهیم که این حکم، از نظر کانت، از سویی، نوعی حکم استتیکی است که صدور آن در آزادی و خودآیین...

شیخ محمود شبستری، عارف شاعر و اندیش مند بزرگ سده هشتم هجری در آثار خویش، راه های دست یابی به معرفت یقینی را عقل و نقل و ذوق (کشف و اشراق) می داند. وی می کوشد منقولات دینی را با استدلال های اهل فلسفه و با ذوقیات اندیش مندان اشراقی درهم آمیزد و رسالت یک فیلسوف مسلمان و عارف و اندیش مند اشراقی را ایفا کند. شبستری هم چون غزّالی معتقد است، ورای عقل نظری، انسان را طوری و طریقی دیگر هست که به آن طور، ا...

هیوم در مباحث زیبایی شناسی خود  به دنبال اصلی برای موضوع مناقشه انگیز ذوق است. به عقیده او زیبایی در خود اشیاء نیست، بلکه در ذهنی جای دارد که این اشیاء را مورد تامل قرار می دهد. او ظاهرا ادعایی پارادوکسیکال را مطرح می کند. از یک سو درک زیبایی امری است ذهنی و برخاسته از احساس و کاملا سوبژکتیو و از سوی دیگر می توان درباره یک اثر هنری و ارزش زیبایی شناختی آن به قضاوت نشست و حکمی زیباشناسانه را نسب...

دین ‘ هنر‘ ادب ‘ عرفان‘ در فرهنگ الهی ما پیوندی ناگسستنی دارند که گاه به آن توجه کافی مبذول نمی شود‘ سر آن وقتی پدیدار می گردد‘ که این احساس و الهام در ما به وجود آید که این معارف انسانی جنبه ذوقی و شهودی دارند. به ویژه عرفان و موسیقی در فرهنگ سنتی ما همواره با وجد و ذوق و سماع و شور و حال عارفانه همراه بوده است : هنر سماع و نغمات روحانی آن در فرهنگ عرفانی و سیر و سلوک انسانی تاثیر داشته است اص...

انسان، موقعیتی ویژه در میان خالق و طبیعت مخلوق دارد؛ فاعل مطلق و خالق معنی نیست، اما واسطه ای خودآگاه در معنابخشی به طبیعت و تأویل معناست. نفس ناطقه انسانی به عنوان منشأ علم پیشینی روح و ذوق سلیم، محیط بر عقل و خیال و حس است و ارتباط بین عین و ذهن، اذهان، انسان و خدا را باعث می شود. ذوق سلیم، منشأ احساسات ناب بشری و نفس حیوانی، منشأ غرایز زیستی انسان است. کارکرد هنر، تزکیه، تعالی ذوق، هدایت و ت...

انسان موقعیتی ویژه در میان خالق و طبیعت مخلوق دارد؛ فاعل مطلق و خالق معنی نیست، اما واسطه‌ای خودآگاه در معنابخشی به طبیعت و تأویل معناست. نفس ناطقة انسانی به عنوان منشأ علم پیشینی روح و ذوق سلیم، محیط بر عقل و خیال و حس است و ارتباط بین عین و ذهن، اذهان، انسان و خدا را باعث می‌شود. ذوق سلیم، منشأ احساسات ناب بشری و نفس حیوانی، منشأ غرایز زیستی انسان است. کارکرد هنر، تزکیه، تعالی ذوق، هدایت و تع...

جامعه‌شناسی ذوق ادبی از جمله شاخه‌های جامعه‌شناسی ادبیات است که به بررسی چگونگی شکل‌گیری و تطوّر ذوق و سلیقة ادبی در میان مردم و عوامل مؤثر بر آن می‌پردازد. به منظور بررسی سلیقه‌های هنری هر زمان، تأمّل در آثار ادبی آن دوره ضروری است. مرصادالعباد نجم‌الدین رازی از جمله آثاری است که به صراحت از ذوق ادبی زمان تأثیر پذیرفته است. تنوع مطالب و نیز دایرة وسیع مخاطبان در فصول مختلف کتاب نشان می‌دهد در مت...

از آنجایی که هیوم زیبایی را احساسی لذت‌بخش می‌داند که از برخی کیفیات عینیِ محتمل ایجاد می‌شود، برای رفع اختلافات ذوقی نمی‌تواند به کیفیت عینیِ مشخصی اشاره کند. از همین رو او حکم مشترک داوران راستین را به عنوان معیار ذوق مطرح می‌کند. خود هیوم می‌پذیرد که علی‌رغم کارایی این معیار، هنوز دو عاملِ مزاج شخص و آداب و رسوم افراد نوعی نسبی‌گرایی محدود را در داوری‌های ذوقی موجب می‌شود. بررسی دقیق‌تر نشان می...

هیوم در مباحث زیبایی شناسی خود  به دنبال اصلی برای موضوع مناقشه انگیز ذوق است. به عقیده او زیبایی در خود اشیاء نیست، بلکه در ذهنی جای دارد که این اشیاء را مورد تامل قرار می دهد. او ظاهرا ادعایی پارادوکسیکال را مطرح می کند. از یک سو درک زیبایی امری است ذهنی و برخاسته از احساس و کاملا سوبژکتیو و از سوی دیگر می توان درباره یک اثر هنری و ارزش زیبایی شناختی آن به قضاوت نشست و حکمی زیباشناسانه را نسب...