پویایی زبان فارسی، با وجود دیرینگی از استعداد چشمگیر این زبان حکایت دارد که در قالب واژگان جدید و ترکیب سازی های نو نمود یافته است، در سبک هندی استفاده خاص از اعداد در ساخت ترکیبات وابسته های عددی موجب تنوع لغات و اصطلاحات شده که نقطه ی اوج این هنرنمایی را در شعر بیدل دهلوی شاهدیم وی با هنرمندی تمام موتیوها و تم های خاص را در قالب تصاویر زیبای ادبی گنجانده است. بررسی و تقسیم بندی این ترکیب ها ع...

آشنایی با عرفان  بیدل دهلوی یکی از مهم ترین مقوله های نزدیک شدن  به اندیشه های عرفانی وی است. یکی از این اندیشه ها که  مسألهء «فنا» می باشد  بارها  در شعر بیدل آمده است. فانی شدن در دریای بی کران حقیقت و در سیر و سلوک عارفانه اهمّیت والایی دارد. از نظر بیدل، عارف در سیر و سلوک عرفانی به سمت فنا در حرکت است . نهایت عرفان ، فانی شدن در خداست. اهمیت فنا تا حدی است که به یکی از اساسی ترین مسائل عرفا...

عبدالقادر بیدل دهلوی (وفات 1133ه-1720م) از جمله متفکر- شاعرانِ صاحب سبک در عرصه‏ی شعر و عرفان و حمکت است. اندیشه‏ی بلند و شعر غریب او جدای از نبوغ و قریحه‏ی سرشار او، ازآبشخورهای متعددی سیراب می‏شود. تسلط شگرفش بر اندیشه‏ها و جریان‏های بزرگ فکری- فلسفی ِاوپانیشاد- مهابهارات، عرفان اسلامی، دنیای مولوی و وحدت وجود ابن العربی؛ شعر او را آکنده از رمز و راز و ژرفا کرده است. سحرِ غزلیات غنی و غریب بی...

کتاب «گزیدۀ غزلیات بیدل» نوشتۀ محقّق و شاعر خوش­ذوق افغانی، محمدکاظم کاظمی، اثری است بسیار ارزشمند و شایان توجه که بیانگر احاطۀ ایشان بر افکار و عقاید و اشعار بیدل دهلوی است؛ با این حال، گاهی نگاه خاص و در بعضی ابیات خوانش نادرست و نگاه سطحی با تکیه بر فرضیاتی نه چندان قابل قبول و تأمل­برانگیز، این کتاب را بایستۀ نقد می­کند؛ از جمله بی توجهی به خوشه­های خیال یا شبکۀ تصویرها در شعر بیدل، بی توجهی...

پژوهشگران حوزه ادبیات در آسیای مرکزی، در مسیر شناخت میراث ادبی و زبانی این منطقه در بازه زمانی نیمه دوم سده سیزدهم تا نیمه نخست سده چهاردهم قمری/ نوزدهم تا اوایل سده بیستم میلادی۱ با پدیده منحصربه‏فرد فرهنگی و ادبی با نام بیدل (1054-1133ق./ 1644-1720م.)، و تأثیر بی‏چون وچرای اندیشه، قالب و سبک بیان این شاعر نازک‏خیالِ فارسی‏سرایِ هند بر ادیبان فارس‏تاجیک و ازبک‏زبان این منطقه مواجه می‏شوند. این پ...

یکی از موضوع‌های اصلی و به سخنی دیگر و بهتر، اساسی‌ترین موضوع در تصوّف و عرفان اسلامی بحثِ «وجود» است که با ظهور عارف اندلسی، «محیی‌الدّین ابن‌عربی» در قرن هفتم و پس از آن تاکنون در ادب فارسی جلوة آشکار و نمودی پُررنگ دارد. به تَبَعِ آن، برایِ روشن کردنِ حقیقتِ «وجود» و «موجود» و نیز منشأ موجودات، در مرتبة پس از آن، مقولة دیگری که در عرصة علم عرفان نظری از آبشخورِ مقولة «وجود» آب خورده است و مورد بحث و بر...

نهضت باروک از ایتالیا آغاز شد و تمام اروپا را فراگرفت. مکتب باروک پس از عصر باشکوه رنسانس و سبک هندی پس از دوره عراقی شکل گرفت. این دو رابطه ای استوار با هم دارند. برای مثال، قالب رایج در هر دو مکتب، غزل است و مضامینی چون حرکت و استحاله، تأکید بر صورت های عینی و تجسمی، تکیه بر زیبایی های جسمی، چگونگی وصف طبیعت، تسلط دکور، آشنایی زدایی و... در هر دو مشترک است. در ادبیات باروک عدم تقلید از قدما، ...

عرفان اسلامی با عرفان هندی شباهت­های زیادی دارد، در این میان اندیشۀ «وحدت وجود» یکی از شایان توجه­ترین مباحث است. اوپانیشادها یکى از مهم‌ترین کتاب‌هاى مقدس هندوان است، که درون­مایۀ عرفانى دارد و با زبان رمز و تمثیل بیان شده است. اولین اصل و مبحثی که اساس و بنیان تعلیمات اوپانیشادهاست، مبحث وحدت وجود است، بیدل دهلوی نیز که یکی از شیفتگان اندیشۀ وحدت وجود است، هرچند تأثیرپذیری وی از اندیشۀ «وحدت ...

بیدل دهلوی، از جمله ی شعرای توانمند و بنام سبک هندی است که همنوا با شعرای پیشرو سبک هندی، نظیر: کلیم و صائب، تحت تأثیر عواملی همچون : نوسانات فکری، نداشتن تعادل روحی و روانی، قرار گرفتن در موقعیت های مختلف، پرگویی، نیندیشیدن به محور عمودی ابیات و دستیابی به مضمون جدید و در اصطلاح اهل ادب آن عصر، «معنی بیگانه» ، در خصوص موضوع های اساطیری، تاریخی، مذهبی ادبی و پدیده های محیط اطراف خود به تناقض گو...

شعر، فرو ریختن و شکستن قواعد زبان متعارف و رسیدن به هنجارهای فراتر و حتی گریختن از آن است با این هدف که تاثیر کلام افزون‌تر و پایدارتر گردد. نقش شعر در واقع انتقال تجربه از طریق فراهم نمودن شگردهای غیر منتظره است و برجسته‌سازی یکی از این شگردهاست که هدف آن به کارگیری عناصر زبان به صورتی است که شیوه بیان آن برای مخاطب جلب نظر کند و در او انفعال عاطفی یا عقلی برانگیزد. بیدل دهلوی از شاعرانی است ک...