ساسانیان، سازندگان بزرگ شهرها بودند و گُستردگی و اهمیت شهرسازی دورة ساسانیان به خوبی در گزارش‌های تاریخی و جغرافیایی بازتاب یافته است. گزارش‌های تاریخی همداستانند که شاپور یکُم (241-272م.)، در بازگشت از جنگ‌های پیروزمندانه‌اش با امپراتوری روم، اسیران و کوچ‌‌یافتگان انطاکیه را در شهری تازه‌بُنیاد به نام «وِه از اندیوِ شاپور»(شهرِ شاپورِ بهتر از انطاکیه)، در سرزمین خوزستان جای داد. شاپور در متن فارسی ...

نیشابور، علیرغم دارابودن اهمیت استراتژیک و ژئوپلتیک در دورة ساسانی، کمتر مورد توجه باستان شناسان دوران تاریخی قرار گرفته است. تحلیل نویافته های باستان شناختی از کهندژ شهر ساسانی نیشابور و شناسایی استقرارهای ساسانی در پهنة دشت نیشابور، می تواند تا حدود زیادی بازسازی سازمان اقتصادی-سیاسی جوامع مستقر در این منطقه از ایران را میسر سازد. در این مقاله سعی شده با تحلیل داده های سفالی در قالب مدل های ک...

موضوع اصلی این مقاله، بررسی دلایل و عوامل شکست پروژة نوسازی در ایران دورة پهلوی است. هدف، مقایسة نوسازی اجتماعی به معنی گسست از جامعة سنتی و ایجاد جامعه‏ای متفاوت بر پایة فناوری پیشرفته و حاکمیت علم ابزاری، نگرشی عقلانی به زندگی و برخورداری از رهیافتی غیردینی در روابط اجتماعی در جامعة ایران پیش از انقلاب و ترکیه در همان دوره است. در این پژوهش براساس فن جبر بولی، فرایند نوسازی در ایران (دورة پهل...

مطالعة اهمیت و نقش مشارکت زنان در مناطق اقتصادی ایران که به تعیین هدف و سیاست‌گذاری در امور زنان منجر می‌شود، از جمله مهم‌ترین مسائل کشور است. بنابراین، در پژوهش حاضر، محققان، در چارچوب یک تحقیق تاریخی، درصددند توضیحی دقیق و کامل دربارة وضعیت اقتصادی زنان در دورة قاجار، به عنوان یک دورة تاریخی، که در آن حضور زنان در جامعه به دلیل ظهور "جنبش مشروطیت " مطرح و برجسته شده بود، ارائه نمایند. بر این ...

هر نسلی در زندگی خود به شیوه یا شیوه‌هایی در شهر و فضاهای آن تصرف می‌کند و با دانش فنی و تاریخی از یک طرف و تحولات مربوط به زمان خود از طرف دیگر به تولید فضاهای عمومی و خصوصی می‌پردازد؛ هرگونه مداخله در فضاهای شهری گذشته نیازمند شناخت بیشتر شهرها و سرگذشت آنها در طول تاریخ است. در اواخر دورة قاجار و اوایل دورة پهلوی اول به موازات تحولات واقع در غرب، استفاده از روش‌های طراحی شهریِ متداول در غرب د...

هنر موسیقی در ایران سابقه ای طولانی دارد. در اوایل دورة اسلامی، هنر موسیقی نکوهش شد. در دورة امویان، موسیقی همچنان با مخالفت برخی از فقیهان و گروهی از عموم مسلمانان روبه رو شد. اما در سده های بعد، با توجه به استقبال حکومت های متعدد و نگرش عالمانة بسیاری از بزرگان و دانشمندان آن دوران، این هنر مورد توجه عموم واقع شد. به کار بردن نقش زنان نوازنده روی سفالینه ها، در دوره های سلجوقی و ایلخانی، به د...

گفتمان مجموعه­ای از نشانه­هاست که به‌صورت فراگیر به شکل­دهی رفتارهای فردی و اجتماعی جامعه می‌پردازد. در هر نظم گفتمانی مجموعه­ای از قوانین و قراردادها وضع می­شود که به ساختاربندی اصول گفتمانی می­پردازد. کنشگران اجتماعی با هدف­های ایدئولوژیکِ مدنظر خود اقدام به واردکردن نشانه­ها در چارچوب گفتمانی خود می­کنند و اینجاست که زبان به ‌عنوان بخش مهمِ سازندة گفتمان وارد عرصه می‌شود و به ‌صورت نرم­افزاری ...

ماده‌تاریخ[1]، تبدیل اعداد و ارقامِ تاریخ به حروف و واژه‌ها و عبارت‌های معنادار است. این فن به‌تدریج و بر اثر تحولات و رشدی که داشت، به‌ویژه در دورة صفویّه و قاجار تبدیل به شکل‌های پیچیده‌ای شد و کم‌کم توجّه اهل سیاست را جلب کرد که از آن مستقیماً در تحولّات تاریخی و اثبات حقانیّت خود و نیز انکار مخالفان سود جستند. استفاده از ماده‌تاریخ و کوشش برای متقارن کردن آن با ظهور صفویّه، ج...

عصر قاجار یکی از ادوار مهم فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و از نقاط عطف تاریخی است که سیاحان زیادی را روانه ایران کرد. بسیاری از آن‌ها پس از بازگشت به کشورهای خویش، به نگارش خاطرات سفر همت گماشتند که صرف‌نظر از کاستی‌های محتوایی یا روشی، از اسناد معتبر تاریخی به‌حساب می‌آیند و تصویری از وضعیت آن زمان روایت می‌کنند. سفرنامه‌ها از مهم‌ترین اسناد تاریخ هر جامعه و از منابع دست ‌اول پژوهش‌ به‌شمار می‌روند. ...

یکی از محبوب‌ترین گونه‌های مجموعه‌های تلویزیونی، گونة مجموعه‌های تاریخی است. طراحی صحنة این‌گونه آثار، در زمرة مشکل‌ترین انواع صحنه‌پردازی به‌شمار می‌رود. مشکلاتی نظیر عدم احاطة کامل بر دورة تاریخی مزبور و فقدان شناخت کامل معماری دورة یادشده، ازجملۀ این مسائل به‌شمار می‌روند. هدف این نوشتار، گشودن پنجره‌ای تازه و علمی بر معماری دوران پهلوی اول و چگونگی استفاده از آن برای طراحی صحنة تلویزیون و س...