خاقانی شروانی قصیده­سرای بزرگ سدۀ ششم هجری قمری، به میزانی بسیار از روایات شاهنامه و داستان­های اساطیری و پهلوانی در شعر خود بهره برده است. برخی شواهد نشان می­دهد که شاعر در شعر خود به داستان­هایی حماسی و پهلوانی از شاهنامه اشاره می­کند که مربوط به روایت فردوسی از شاهنامه نیستند و مشخّصاً در شاهنامۀ فردوسی وجود ندارند یا به گونه­ای دیگر روایت شده­اند. نگارندگانِ این سطور، این فرض را مطرح می­کنند ک...

شعر شیعی و پرداختن به مدح و ثنای اهل بیت (ع) در اشعار و منظومات شعرای بزرگ از منزلت و جایگاه خاصی برخوردار است. یکی از بزرگمردان در این عرصه، بوصیری شاعر عصر مملوکی می باشد که با وجود این که به مذهب اهل سنّت گرایش دارد؛ اما در مدح و رثای اهل بیت و خاندان پیامبر اکرم (ص) دارای جایگاهی ویژه است، و دیگری حکیم کسایی، پرچمدار شعر و ادبیات شیعه در ایران، و پیشرو بسیاری از شاعران در سرودن اشعار دینی می...

اشعار خاقانی مشحون از نکاتی است که به  انواع علوم زمانة او اشاره دارند و وی آنها را در تاروپود شعر خود تنیده ­است. همین اصل باعث شده ­است تا دریافت شعر او بدون درک دقایقی که از انواع علوم (طب، نجوم، تاریخ، اسطوره، جغرافیا و…) در شعرش به­کاربسته است، محال بنماید. یکی از مبانی مهمّی که خاقانی در اشعارش برای فربه­کردن فضای شعری بهره جسته است، آیات الهی، احادیث و روایات پیشوایان دینی است. در زمانة خ...

شاعران و عارفان، به لحاظِ برخورداری از پشتوانۀ غنیِ فرهنگی – ادبی، و برای اجتناب از تکرار و به تبع آن ملال آوری کلام و همچنین برای اظهار فضل، از مضامین گوناگونی برای بیان مطالب و مافی الضمیر خود بهره می‌برند. یکی از این مضامین– که با قید احتیاط می‌توان گفت که ریشه در فرهنگ کهن ایرانی دارد- استفاده از اصطلاحات بازی شطرنج است. بسامد استخدام و مضمون‌آفرینی با این بازی، در قرن‌های ششم تا نهم – که در ...

سابقه و هدف: دیسمنوره از جمله مشکلات معمول در زنان است که به دلیل انقباض شدید میومتر و آرتریول های آن بوجود می آید. از جمله عواملی که می تواند باعث انقباض میومتر شده و دیسمنوره را تشدید کند، وازوپرسین می باشد. در این مطالعه اثر پرنوشی که مهمترین عامل کاهنده وازوپرسین است، بر روی شدت درد در دیسمنوره اولیه مورد بررسی قرار گرفته است. مواد و روش ها: شدت درد و میزان ناراحتی در دقایق صفر، 45، 90 و 12...

یکی از وقایع نگاری‌های اواخر سلطنت فتحعلی شاه قاجار- که تا کنون معرفی، بررسی و تصحیح انتقادی نشده و در زاویه ناشناختگی و گمنامی مانده است- کتابی خطی تحت عنوان «تاریخ فتحعلی شاه قاجار»، از نویسنده‌ای به نام محمد حسین بدایع نگار اورجانی است. مولف، این کتاب را به دستور فتحعلی شاه در سال 1248ق. به رشته تحریر کشیده است و تنها یک نسخه از آن موجود است و آن نیز، در کتابخانه ملی تبریز نگهداری می‌شود. او...

در عصر مشروطیت در سایه یک گذار ابرگفتمانی، رابطه انتساب دال‌ها و مدلول‌ها و مصادیق در سامانه مفصل‌بندی گفتمان علمای مشروطه‌خواه متحول و دستخوش بازاندیشی گردید. علمای مشروطه‌خواه، به ظرفیت‌سازی و تئوریزه کردن مفاهیم نوین در پوشش آموزه‌های برآمده از نصوص دینی و آموزه‌های اسلامی پرداخته و راهی را برای طرح موضوعات عرفی (مبتنی بر عقل و تجربه بشری) در کنار مبادی شرعی (استوار بر نقل و نص) گشودند...

فراگیری احکام فقهی مورد‌ِنیاز پیش از ابتلا به آن بر مکلفان واجب است. در این میان، با توجه به ثبت دقیق ساعت تولد در زمان معاصر، پرسش مهمی پیش می‌آید: آیا کودکان مراهقی که دقایقی پیش از غروب به سن تکلیف می‌رسند و در آن وقت فرصت آموختن احکام طهارت و نماز را ندارند نیز واجب است پیش از بلوغ این احکام را بیاموزند؟ درصورت وجوب، چگونه می‌توان تعارض این وجوب با روایت «رفع القلم» و نیز با اجماع فقدان حکم ...

یکی از انواع ادبی مهم که بخش‌های عظیمی از شعر فارسی را در بر گرفته، بیان مباحث اخلاقی در لابه‌لای اشعار است. در واقع کمتر شاعر و نویسنده‌ای هست که دغدغۀ تعلیمی و اخلاق‌آموزی نداشته باشد. این رویکرد در همان اشعار نخستین قرن سوم و چهارم رخ نموده است؛ به‌گونه‌ای که شهید بلخی در شعری که به نخستین غزل فارسی زبانزد است، بر اساس روایتی به پند غیرمستقیم روی می‌آورد. شعر قرن چهارم و پنجم هرچند بیشتر تغز...