تهدید منافع انگلستان در هند در آغاز قرن هجدهم میلادی توسط رقیبانی چون ناپلئون و زمان شاه ابدالی، علاقمندی حکام انگلیسی به ایجاد مراوده سیاسی با دربار قاجار را سبب شد. این علاقه منجر به ارسال فرستادگانی از سوی حکام انگلیسی هند به دربار فتحعلی شاه گردید که متعاقب آن، سفیری به نام حاجی خلیل خان قزوینی نیز از سوی شاه قاجار به هند ارسال شد. اما حاجی خلیل خان در همان آغاز ماموریت،  در بندر بمبئی، به ...

چکیده: در میان دوره‌های مختلف تاریخی، دورۀ قاجار از جنبه‌های گوناگون ازجمله مسائل مربوط به تصوف، کمتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. تصوف این عصر، از ویژگی‌های خاصی برخوردار است که تحلیل و بررسی آن می‌تواند در روشن‌تر شدن مباحث دیگر این دوره همچون ادبیات عرفانی و مباحث تاریخی، نقش به‌سزایی داشته باشد. به‌دلیل نزدیک بودن دورۀ قاجاریه به عصر حاضر، منابع مناسبی برای تحقیق در زوایا و ناگفته‌ها...

سیاست قاجاریه در اداره حکومت ایالات و ولایات مبتنى بر به کارگیرى شاهزادگان و امیران دربارى بوده است و پادشاهان قاجار براى ممانعت از افزایش قدرت خوانین و سران ایلات و قبایل، از واگذارى قدرت و حکمرانى مناطق مختلف به حاکمان غیر قاجارى امتناع مى‏ورزیدند. امّا در بعضى موارد به دلیل عدم توانایى شاهزادگان به ناچار حکمرانى بعضى از مناطق هم چون شمال خراسان (که از ترکیب اجتماعى و جمعیتى خاص برخوردار مى‏با...

چکیده: این مقاله کندوکاوی است برای یافتن و باز نمودن جنبه های گوناگون نظام آموزشی استاد_شاگردی در نقاشی دوره قاجار و تبدیل آن به نظام آموزشی آکادمیک یا مدرسه ای و همگانی شدن این نظام. فرضیه اصلی این مقاله هم بر این محور استوار است که تبدیل این دو نظام به یکدیگر و جایگزینی دومی به جای اولی، بر اثر فراهم آمدن اسباب و امکاناتی میسر شد که از ارتباط ایران با غرب فراز آمد و در حقیقت این تحول بازتا...

در اوایل دوره قاجار، با بازگشت هنرمندان به سن تهای گذشته خوشنویسی، ب هویژه شیوه و سبک میرعماد، خط نستعلیق احیا شد وکیفیت خط نسبت به دوره صفوی ارتقا یافت. فتحعلی شاه قاجار که خود و فرزندانش خوشنویس بودند، خط نستعلیق را ب هعنوان خطملی ایران اعلام نمود. حمایت و علاق همندی وی به خوشنویسی در احیای آن تأثیر بسزایی داشت، پس از وی محمدشاه و ناصرالدی نشاهنیز به سنت حمایت از خوشنویسی ادامه دادند. م یتوان...

روند نوگرایی علمی، اجتماعی، و فرهنگی در دورۀ قاجار با تاسیس مدارس ویژه‌ای مانند دارالفنون و مجمع‌الصنایع همراه است. در مورد دارالفنون کم و بیش مطالب درخوری در دست است، اما در مورد مدرسۀ مجمع‌الصنایع، اطلاعات زیادی وجود ندارد. این مدرسه، در دورۀ میرزا تقی‌خان امیرکبیر و بر اساس الگوی کهن تولید خرده کالایی در بیوتات سلطنتی برپا شد تا مانند موسسه‌ای پیشگام در راه‌اندازی برخی رشته‌های جدید تولیدی و...

این رساله با روش توصیفی ـ تحلیلی و مطالعه منابع مکتوب، به منظورشناخت نقش و تأثیر ساخت طبقاتی جامعه در دوران قاجار، به بررسی ویژگی های خرده فرهنگی هر یک از این طبقات و تأثیر آن بر فرهنگ تصویری آنها می پردازد. در کنار مولفه های اقتصادی، شاخصه های اصلی برای طبقه بندی اجتماعی عمدتاً فرهنگی می باشد که بر این اساس به سه طبقه اصلی دربار، طبقه متوسط که خود به دو قسمت متوسط سنتی و متوسط جدید تقسیم می شود...

چکیده مهم­ترین نکته­ای که در این جستار ذهن نگارنده را به خود واداشته بود، این بود که آقا نجفعلی نقاشباشی دربار قاجار، برخلاف تصور شماری از هنرپژوهان، برادر محمد اسماعیل اصفهانی و یا فرزند میرزا بابا اصفهانی نبود بلکه با توجه به بعضی از قراین و شواهد و بویژه سند ازدواج دخترش شهربانو ملقب به صفیه سلطان، بنظر می رسد که فرزند کهتر محمد باقر، نقاش دوره زندیه و اوایل قاجاریه، بوده که نزد یکی از دوستا...

با روی کار آمدن فتحعلی‌شاه قاجار، شعر و شاعری نسبت به دوره‌های افشاریه و زندیه وضعیت مساعدتری پیدا کرد. شاه قاجار که خود شعر می‌سرود و خاقان تخلص می‌کرد، به حمایت از شاعران پرداخت و با شکل‌گیری کانون جدید نهضت بازگشت در تهران، شاعران بسیاری از گوشه و کنار ایران به پایتخت روی آوردند. خاوری شیرازی یکی از شاعرانی است که از شیراز به تهران مهاجرت کرد و با تکیه بر استعداد ذاتی و ممارست در انشای نامه‌...

در قالب‌های مختلف هنر درباری ایران، نوعی تداوم در به ‌کار بردن برخی مفاهیم و اصول از جمله رعایت تشریفات مشاهده می‌شود. این تداوم به‌گونه‌ای موجب تبدیل ترتیب‌ها و تشریفات به قواعد اساسی در فرهنگ سنت بصری مقامی ایرانی شده است. عکاسی در دورة قاجار که تعارفات و تشریفات جزء لاینفک زندگی مردم به شمار می‌رفت، وارد ایران (1842م/1258هـ.ق) شد. تقارن ورود عکاسی به ایران و حکومت ناصرالدین‌شاه که سخت شیفتة ...