مناقشاتی که در سده اخیر در حوزه‌های مختلف از جمله پیرامون مفهوم شراب در شعر حافظ میان ادیبان و شعر‌شناسان در گرفته است و منجر به نگارش ده‌ها کتاب و مقاله و ... شده است، تا کنون راه به جایی نبرده است و هم‌چنان نیز آثاری نگاشته می‌شود که اصرار به دامن‌زدن به همان مناقشات سابق دارند. در این مقاله با تکیه بر نظریه شعری خواجه نصیرالدین طوسی راهبردی استخراج می‌گردد که به مناقشات یاد شده بتواند پا...

چکیده بنیان هر نظریه اخلاقی را مؤلفه­ های آن سامان می­دهد. خواجه نصیرالدین طوسی، به عنوان نظریه­پرداز اخلاق­محور، تحلیل­های نظام‎مندی از مؤلفه­های اخلاقی ارائه کرده که سعادت یکی از آن‎هاست. رویکرد خواجه به سعادت، با دو تلقی همراه است: 1. رویکرد عام که سعادت را دربرگیرندۀ انسان و مجردات تام می­داند؛ 2. رویکرد خاص که سعادت انسان را تحلیل می­کند. شناساندن دومی، «لذت از سیرت حکیمانه» را پیش می­ن...

این مقاله، پس از مقدمه­ای کوتاه درباره مفهوم وزارت در ادب فارسی، به بررسی زندگی وزیران عصر حافظ پرداخته است. خواجه عمادالدین محمود کرمانی، خواجه برهان­الدین فتح الله، خواجه قوام­الدین محمد صاحب عیار و جلال­الدین تورانشاه، چهار وزیری هستند که حافظ به آنها علاقه ویژه داشته و اشعاری در ستایش آنها سروده است. بررسی اشعار حافظ در ستایش وزیران یاد شده، با نگاهی تاریخی موضوع اصلی این مقاله است. مطالعات...

یکی از دانشمندان بزرگ اسلامی که در رشته های مختلف علوم متداول صاحب نظر بوده ‘ استاد البشر و عقل حادی عشر خواجه نصیرالدین طوسی – قدس سره – است . این دانشمند والا مقام در منطق و ریاضیات و فلسفه و کلام و هیأت و نجوم و اخلاق و عرفان نظری تألیفات ارزشمندی دارد که وی را در میان مؤلفان و دانشمندان اسلامی ممتاز ساخته است . باوجود این خواجه در زمینه های عملی همچون سیر و سلوک و تخلق به اخلاق و ملکات عالی...

غرض از نگارش نوشتار حاضر، مطالعه و بررسی جایگاه خواجه نصیرالدین طوسی در ظهور، رشد و بالندگی پارادایم های سه گانه فلسفه اسلامی یعنی مشاء، اشراق و حکمت متعالیه است؛ از این رو، ابتدا ضمن ارائه توضیحات مختصری درباره مفهوم واژه «پارادایم» و سه مکتب فلسفی مذکور، بر معنای مختار از این واژه استوار می شود و سپس نقش خواجه نصیر طوسی در تطوّر این سه پارادایم تحلیل خواهد شد. نگارنده بر این باور است که خواجه ...

خواجه معین الدین چشنی سر سلسله ی طریقت چشتیه در شبه قاره ی هند است که زیباترین و مهم ترین مضامین عرفانی در اشعار منسوب به وی انعکاس یافته است. مقاله ی حاضر به بررسی دیدگاه عرفانی خواجه معین الدین چشتی پرداخته است، با این فرض که نظرات عرفانی خواجه معین الدین چشتی بر مدار عشق الهی و اصل وحدت وجود است. بدین منظور نگارندگان پس از بررسی پیشینه ی پیدایش فرقه ی چشتیه در هند به واکاوی دیدگاه های عرفانی...

در پی تشکیک و معارضۀ فخر رازی با موضوع اشارۀ رمزی ابن‌سینا به قصۀ رمزی-تمثیلی سلامان و ابسال در تنبیه اول از نمط نهم انتشارات و تنبیهات، خواجه نصیر در رد ادعای او به تأویل قول ابن‌سینا به روایتی از سلامان و ابسال پرداخت که آن را موافق قول ابن‌سینا یافته بود. جوزجانی نیز قصۀ سلامان و ابسال را در ردیف آثار ابن‌سینا آورده و ابن‌سینا هم در رسالۀ قضا و قدر به نام «ابسال» اشاره کرده است. با توجه به ا...

طرح بحث عقیدتی و مذهبی درکتاب سیاستنامه خواجه نظام­الملک با هدف استحکام و تثبیت پایه­‌های حکومت سلجوقی صورت گرفته است. خواجه نظام‌الملک در این کتاب در باره مذاهب رایج دوره سلجوقی شافعی و حنفی تعصب زیادی به خرج می‌­دهد. او پیروان سایر مذاهب را با صفاتی مانند بددین و بدمذهب خطاب می­‌کند و برای تاثیرگذاری بیشتر بر مخاطب و توجیه ضدیت با مخالفان مذهبی که همان مخالفان سیاسی او می‌­باشند، حکایت‌­هایی ...

میرسیدعلی همدانی در سال 773ق/1372م، یعنی دو سال بعد از به تخت نشستن امیرتیمور در فرارود، به ختلان آمده و ساکن شده بود. گذشت زمان و محبوبیت بیش از حد سیدعلی بخل و حسد شیوخ محلی را برانگیخت و موجبات خروج سیدعلی همدانی از ختلان و سفر او به کشمیر را فراهم کرد. بعد از وفات سیدعلی همدانی در سال 786ق/1384م خرقۀ ولایت و جانشینی وی به دامادش، خواجه اسحاق، رسید. در بین مریدان خواجه دو نفر، یعنی شیخ محمد ...

خواجه یوسف همدانی از عارفان بزرگ سدۀ پنجم و ششم ایران اسلامی است که به سبب قرارگرفتن در طریقت نقشبندیه جایگاهی ویژه برای نقشبندیان دارد. خواجه یوسف همدانی، خواجه عبدالخالق غجدوانی (مهم‌ترین فرد سلسلۀ نقشبندی) را به ابوعلی فارمدی، ابوالقاسم کرگان، ابوالحسن خرقانی، بایزید بسطامی، امام صادق(ع) و سپس از دو راه به پیامبر اکرم(ص) پیوند می‌دهد. تفاوت نقشبندیه با طریقت‌های عرفانی دیگر در این است که همۀ...