این پژوهش به طبقه­بندی موضوعی و تحلیل پربسامدترین موضوعات حکمی مطرح شده در مثنوی غنایی «خسرو و شیرین» نظامی و مقایسه­ی آن با «شیرین و خسرو» امیرخسرو دهلوی و هاتفی پرداخته است. این مقایسه یکی از امتیازات متعدد اثر حکیم نظامی گنجوی را نسبت به آثار مقلدانش روشن    می­سازد زیرا توجه خاص این حکیم گرانقدر به حکمت و پند و اندرز در بطن یک داستان عاشقانه، چه از نظر تعداد ابیات اختصاص یافته به این مطلب و...

انسان از زمانی که پای به عرصه ی هستی نهاد، برای زنده ماندن و ادامه ی حیات، نیازمند ارتباط بود. ارتباطی که اننقال دهنده ی هدفش باشد زیرا انسان موجودی بالطبع اجتماعی است و تنها وسیله ای که می تواند اندیشه های او را به جهان بیرون مرتبط سازد، زبان است. زبان همانند سایر نهفته های بشری، سیری تحولی داشته است که مهم ترین تحول آن تبدیل گفتار به نوشتار می باشد؛ این تحول به انسان این امکان را می دهد که بت...

خمسه­ی نظامی به عنوان یکی از شاهکارهای داستان ­پردازی فارسی، ضمن تأثیر از سنت­ های پیش از خود، تأثیری ژرف بر آثار پس از خود نهاد. نظیره­گویی، تقلید یا تتبع آن است که شاعر یا نویسنده­ای، به پیروی شاعر یا نویسنده­ی دیگر به خلق و نگارش اثری اقدام کند. بعد از نظامی سنت نظیره­گویی به­ طور گسترده رواج پیدا کرد. از­جمله مهم­ترین آثار نظامی که بازتاب عمده­ای در ادب فارسی داشت خسرو و شیرین است. این اثر ...

نظامى در "خسرو و شیرین" بارها واژه "پرى" و ترکیبات آن را در پیوند با شیرین و خدمتکارانش به کار برده است. پرى (حور و جن در تداول مذهبى) در گذشته فرهنگ ایرانى و نیز در دوره اسلامى، در میان معتقدان به آن و اهل ادب مشخصه‏هاى زیادى دارد. در کلام نظامى این مشخصه‏ها که در حوزه فرهنگ عامیانه مى‏گنجد، مستقیم و غیرمستقیم منعکس گردیده؛ از قبیل نمونه بودن پرى در زیبایى، چالاکى، خیال‏انگیزى، پنهان‏کارى، مرد...

در این مقاله تلاش نگارندگان، تحلیل مفهوم ابتلاء و امتحان، و بررسی آثار و لوازم آن در منظومه خسرو و شیرین نظامی است. مقصود از ابتلاء و امتحان، آزمودن است و در فرهنگ قرآنی نیزبه مجموعه‌ای از برنامه‌های مستمر و مداوم که درباره انسان و عملکرد و رفتار وی اطلاق می‌شود، می‌باشد. نظامی در این منظومه، خسرو «و» شیرین را در معرض امتحانات و ابتلائات گوناگون قرار می‌دهد؛ ابتلاء به عشق، دوری، قدرت .این مقاله...

اگرچه در باب زادگاه شیرین نظریات مختلفی وجود دارد، اما تأمل در متون تاریخی و تحقیقات پژوهشگران معاصر، نشان می‌دهد که در میان سرایندگان خسرو و شیرین، نخستین شاعری که از شیرین به عنوان شاه­زاده­ای ارمنی یاد می‌کند، نظامی گنجوی است. با توجه به جایگاه بلندی که نظامی در گسترة شعر، ادب و تاریخ دارد و این که بیهقی‌وار در آنچه می‌نویسد برای خود مسؤولیتی عظیم قایل است و راست­گویی را مایة حشمت و کژگویی ر...

دربارۀ خسرو و شیرین نظامی به عنوان یکی از شاهکارهای ادب غنایی، مقالات و پژوهش‌های فراوانی انجام شده و هر یک ازاین پژوهش‌ها این اثر ارزشمند را از دیدگاهی مورد بررسی قرار داده است. امّا آنچه که دارای اهمیت بیش‌تری است شروح نوشته شده بر خسرو و شیرین است. دلیل این اهمیت نیز کمکی است که این شروح و تفاسیر در فهم ابیات نظامی و درنتیجه گشوده‌شدن راه برای پژوهش‌های دیگر می‌نمایند. امّا باید گفت علی‌رغم دقّ...

در این پژوهش تلاش می‌شود تا شخصیت شیرین و دگرگونی آن در دو روایت داستانی شاهنامه و خسرو و شیرین به روش تحلیل گفتمان بررسی شود. نویسندگان  می‌کوشند تا نشان دهند چگونه عوامل زبانی و فرازبانی ـ مانند شرایط اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و تاریخی ـ و نیز جهان‌بینی فردوسی و نظامی در بازنمایی این شخصیت مؤثر بوده است. در این جستار افزون‌بر تغییر گفتمان سیاسی ـ فرهنگی عصر سامانی و غزنوی به گفتمان عصر سلجوقی، ن...

چکیده: شعر زبان دل است و زاییده ی احساسات آدمی و شاعر کسی است که این احساسات و عواطف را با زبانی مخیل و موزون در ساختاری مطلوب ارائه می دهد. یکی از نواع شعر فارسی، نوع غنایی است. شعر غنایی، شعری است که مستقیماً احساسات و عواطف شخصی و خصوصی‏ شاعر را بیان می کند. داستان دلدادگی و دلستانی خسرو و شیرین از دل انگیزترین داستان های منظوم فارسی است که در ادبیات غنایی زبان فارسی بی‏تردید از جایگاه ویژ...

هرچند خسرو پرویز، شخصیتی کاملاً تاریخی و شناخته شده است، از همان آغاز، به خاطر زندگی اشرافی و پرشکوهش، دست مایه ای برای قصه پردازی افسانه سازان گردید، حتی در متون تاریخی پس از اسلام، روایت های متعددی می توان یافت که سعی کرده اند، از خسرو شخصیتی فراواقعی بسازند. با وجود این، به مرور زمان، شخصیت خسرو در متون غنایی، کم رنگ شده است. گرچه در منظومۀ خسرو و شیرین نظامی، خسرو، نقشی اساسی برعهده گرفته اس...