شعر به مثابه رسانه دیرین ادبی، بسیاری از هنجارهای اخلاقی را بازگو می‌کند. در پیشینه این رسانه دو قصیده مشهور «لامیة العرب» و «لامیة العجم» بازتاب‌دهنده فرهنگ؛ هنجارها و ناهنجاری‌های رفتاری دو نسل و دو جامعه متفاوت یعنی دوره جاهلی و عصر عباسی است. در این جستار معلوم گشته که «لامیة العرب» در پردازش هنجارها، بیش‌تر تصویری هنری از خلق و خوی حاکم بر جامعه جاهلی و شخصیت شنفری است، ولی «لامیة...

إنّ کثیراً من العلماء والأدباء یقرّون بفضل قصیده لامیه العرب منذ عصور متوغله فی القدم، لاشتمالها ألحان ساحره للکلمات والألفاظ العذبه والمعانی العمیقه ولهذا کان موضوع السّاعه الذی یتحدّث فیه أکثر من له مقدره فی مضمار الأدب. لکن رغم کلّ هذه العنایات والاهتمامات یبدو أنّ الأمر لیس علی ما علیه من الحقیقه. وإذا أردنا أن نبحث بشکل أعمق وأشمل نجد کثره المبالغه فی هذا الأمر. فالمقاله هذه، ترید تعدیلا فی هذه ا...

الملخّص الشعر لیس أمرًا سهلًا ساذجًا کما یعتقد کثیر من الناس بل هو عملٌ معقد غایه التعقید؛ کلمه "الشاعر" معناها فی اللغه العربیه "العالِم" وکلمه "الشعر" معناها "العلم" والعلم یدخل فی باب الصنائع. فالشعر فی رأی العرب صناعه وهی صناعه معقده تخضع لأصول دقیقه. من یرجع إلی صناعه الشعر العربی فی أقدم «نماذجه» یری صعوبه هذه الصناعه وانّها لیست عملًا غفلًا بل هی عمل موسوم بأصول کثیره و دقیقه. من أقدم هذه النما...

در مقدمه مفهوم جاهلیت بیان شده که از لحاظ زمانی و مکانی چهل سال قبل از بعثت رسول را دوره جاهلیت می نماند. در فصل اول اوضاع سیاسی و اجتماعی جزیره العرب بیان شده در آنجا گروهی از مردم بر پایه نسبت خانوادگی مشترک به عنوان یک قبیله گرد آمده و منطقه حکومتی آنان منحصر به مکان بود. در فصل دوم اعتقادات دینی و شریعت عملی جزیره العرب را ذکر نموده و گفته که مهمترین معتقدات در جزیره العرب عبارت از شرک، یهو...

تأثّر الأدباء والشّعراء العرب بعمر الخیّام النّیسابوری عن طریق ترجمة الرّباعیّات، والتّأثیر الّذی ترکته ترجمة هذه الرّباعیّات علیهم أکثر من تأثیر مؤلّفات الخیّام الأخری، لذا أنشدوا أشعارهم علی وتیرة الرّباعیّات، وأدخلوا أفکار الخیّام فی أشعارهم والّتی حرّضت بعضهم إلی ردود الفعل حول الرّباعیّات الخیّامیّة. تأثّر عدد کبیر من الأدباء والشّعراء العرب بأفکار الخیّام منهم: الأدیب والشّاعر الأردنی مصطفی وهبی التّلّ المعروف بعرا...

الکنیة من الظواهر اللغویة والثقافیة المتمیزة بها العرب بین غیرها من الأقوام، ولا غرو أن هذه الظاهرة قدیمة ومهما کان أصلها فهی من رسوم العرب التی أبقاها الإسلام ووجّهها، وموضوعها فی الاستعمال تجاوز الإنسان ووسع جمیع أنحاء الحیاة وأطراف الکون، بما فیها الإنسان والحیوان والنبات والجماد والمعانی. هناک دراسات قد تطرقت إلى هذه الظاهرة من جوانب مختلفة بعضها لغویة دلالیة وبعضها دینیة ثقافیة. أما هذه الد...