مسلمانان بر پایه آیه شریفه 13 سوره حجرات (49): « إنا خلقناکم من ذکر و انثی و جعلناکُم شعوباً و قبائلَ لِتَعارَفُوا » توجه فراوانی به جامعه مدنی و شهرنشینی داشتند و دانش­مندانی هم­چون فارابی، طرح مدینه فاضله را به عنوان جایی که مردم در آن گرد آیند و به یاری یک­دیگر بپردازند ریختند و مورخّان و جغرافی­دانان در آثار خود جنبه­های مختلف شهرنشینی و زندگی شهری را آوردند. یکی از ابتکارات آنان تألیف کتاب­هایی مس...

تبارگرایی و توجه به تبار در بین حکومت‏های ایرانیِ قرن چهارم هجری اهمیت خاصی داشته است. بنابراین یکی از مباحث مهم نظری در تاریخ ایران، در قرون نخستین و میانه اسلامی، گفتمان تبارشناسی تاریخی است. در این میان دو سلسلۀ سامانی و آل‏بویه به منظور کسب مقبولیت در بین مردم، به تبار خود و معرفی آن به جامعه ایرانی و بزرگان و دانشمندان ایرانی توجه خاصی داشتند. از سوی دیگر نمی‏توان به نقش ایدئولوژی در تثبیت ...

یکی از شخصیت های مبارز روشنفکر که در پیشرفت حرکت معارف پروری اسلامی و خودشناسی ملی تاجیکستان نقشی بارز دارد، میرزا سراج متخلص به دکتر صابر است. در این مقاله که به قصد معرفی این شخصیت برجسته و آثار وی به نگارش درآمده، نخست شرح مختصری از زندگی او بیان شده است. میرزا سراج در سال ۱۸۷۷م در شهر بخارا به دنیا آمد. وی ضمن تحصیل علم و دانش، پیشۀ اجدادی خود را ادامه داد و به تجارت و صرافی مشغول شد. میرزا...

شهرهای مختلف سرزمین ایران با توجه به بستر و شرایط جغرافیایی و طبیعی شان از منابع آبی موجود به شیوه هایی متفاوت بهره برده اند. در این میان یکی از پیشرفته ترین و توسعه یافته ترین سیستم های آبرسانی، شبکه آبی شهر بخارا است که امروز همچنان بقایای کالبدی اجزای آن یکی از مهم ترین مؤلفه های شکل دهنده به منظر هسته تاریخی این شهر به شمار می رود. این نوشتار تلاش می کند با واسازی ساختار شهر و سیستم آبی، جن...

بیش از هزار سال است که سمرقند و بخارا قوة مرکزیت‌بخش مدنیت تاجیکان را تشکیل داده‌اند. در طول قرن‌ها، این دو شهر خصوصاً بخارا، مرکز سیاسی، اقتصادی و مدنی تاجیکان بوده است.  نمایان‌ترین فرزندان خلق، نویسندگان، عالمان، طبیبان، هنرمندان و پیشه‌وران زبردست، از هر گوشه و کنار آسیای میانه و اطراف آن در اینجا تجمع می‌کردند و مدنیت تاجیکان را رونق می‌دادند. این است که زبان ادبی فارسی تاجیکی در قرن‌های نه...

یهودیان ازجملۀ اقوامی هستند که در قلمروی امارت بخارا سکونت اختیار کرده و در گسترش روابط تجاری در آسیای مرکزی نقش عمده داشته‌اند. این قوم به‌دلیل سکونت در قلمروی امارت بخارا به «یهودیان بخاری» مشهور شده‌اند. در پیشرفت مناسبت‌های تجاری در امارت بخارا سهم هندوها نیز درخور توجه است. آن‌ها در شهرهای گوناگون آسیای مرکزی، خصوصاً امارت بخارا، نفوذ زیادی داشتند. در این مقاله نگارنده با بررسی سابقۀ سکونت ...

جنبش جدیدیه که در ابتدای قرن بیستم میلادی در آسیای میانه منتشر شد، درواقع ادامۀ منطقی غایه‌های ترقی‌پروری معارف‌پروران نیمۀ دوم قرن نوزدهم است. این مقاله با هدف بررسی سیر تطور این جنبش و پیامدهای آن به‌نگارش درآمده است. طبق نوشته‌های صدرالدین عینی، تحت تأثیر مطبوعات فارسی و ترکی و همچنین انقلاب‌های روسیه، ترکیه و ایران در آسیای میانه جوانانی پیدا شدند که خواستار دگرگونی نظام سیاسی، اجتماعی، اقت...