«مکالمه‌‌گرایی» بنیان نظریة نیماست که از آن به «روایت نمایشی» تعبیر می‌‌کند. اما اصطلاح مکالمه‌‌گرایی با نظریة منطق گفت‌‌وگویی میخاییل باختین مطرح می‌‌شود. او این اصطلاح را در برابر تک‌‌آوایی در ادبیات و هنر مطرح می‌‌کند؛ از نظر او شعر تک‌‌صدایی را نمایندگی می‌‌کند و نثر، به‌‌ویژه رمان، عرصة چندصدایی است. از این‌رو، رمان عالی‌‌ترین نوع بیان ادبی است. با بررسی نظریات نیما که اغلب در قالب نامه بی...

مثنوی مولوی, بی گمان اثر سترگ جهانی است که از دیرباز پژوهش هایی فراوان از چشم اندازهای گوناگون بر آن انجام پذیرفته است. آنچه موجب شگفتی است, این اثر عظیم و ماندگار از چنان ظرفیتی برخوردار است که با وجود قدمت چندین صد ساله که در زمان سرایشش هنوز مکتبهای نقد و نظریه های ادبی پا به عرصه نگذارده بودند, می تواند با نظریه های ادبی نوین به مکالمه بنشیند و رهیافت های آن ها را در خود طراز کند. مثنوی مو...

پژوهش حال حاضر تلاشی است برای نگاهی نو نسبت به تئوری های مختلف نشئت گرفته از نظرات باختین در زمینه های گوناگون از قبیل فمینیسم، روانشناسی و نظریه های آفریقایی و آمریکایی. با استفاده از نظریات باختین در هر یک از این زمینه ها رمان تصرف راز شادی اثر آلیس واکر را مورد نقد و بررسی قرار داده و در نهایت این نتیجه حاصل شد که با توجه به نظرات باختین شخصیت این رمان چند صدایی را نمی توان تنها در یک بعد خل...

نظریّة منطق گفتگویی باختین به بررسی زمینه های ایجاد گفتگو و چندصدایی در متون می پردازد. مطابق دیدگاه باختین، از آنجا که گفتگومندی در ذات یک اثر هنری نهفته است، در این مقاله، فضای گفتگویی حاکم بر مجموعة اشعار قیصر امین پور به عنوان یک شاعر برجستة معاصر مورد توجّه قرار گرفته است. حیات شعری قیصر امین پور به سال های 1386ـ1357 برمی گردد و اندیشة حاکم بر اشعار او، سه دورة مختلف آرمانگرایی، سرخوردگی و د...

از زمان مطرح شدن انقلاب مشارکتی در دهه 50 میلادی تاکنون، پژوهشگران و محققان مختلف، تلاش‌های بسیاری در زمینه چگونگی تحقق مشارکت اجتماعی در برنامه‌ریزی‌ها در سطوح و مقیاس‌های مختلف، انجام داده‌اند. از سوی دیگر، با مطرح شدن موضوع پایداری در دهه‌های پیشین و آمیختگی آن با موضوع مشارکت اجتماعی، این تلاش‌ها شدت گرفته است. در مقاله حاضر، ابتدا این مدعا که محوری‌ترین موضوع در مشارکت اجتماعی، مفهوم گفتگو...

میخاییل باختین از بزرگترین نظریه پردازان در حوزهء نقد ادبی به ویژه در زمینه رمان به شمار می آید. وی با معرفی مفاهیمی همچون منطق مکالمه چند صدایی و عنصر کارناوالی د ر نظریه ادبی خود، توانست از منظری کاملاً نو به رمان بنگرد. آراء و عقاید وی در باب رمان چندآوای- که از مشخصه های اصلی آن تعدد صداها و آگایی های شخصیت ها است- و دیدگاه ویژهء او در مورد کارناوال، و عنصرخنده و نیروی زایدهء نهفته در این پد...

منطق مکالمه محصول اندیشه میخاییل باختین، نظریه پرداز حوزه علوم انسانی در قرن بیستم است. این دیدگاه بر برقراری تعامل دائمی میان نظرگاه های متن، مؤلّف و مخاطب تأکید می کند و این که شناخت واقعی تنها از لابه لای شراکت ها، تفاوت ها و نقیضه های معانی این سه عنصر حاصل می شود. از نظر او، سخن سرشت مکالمه ای دارد و این مکالمه گرایی نیز به شکل تام در گونه ادبی رمان بازتاب می یابد؛ زیرا رمان، عرصه بازتاب زب...

چکیده در طی بیست سال گذشته، تحلیل گفتمان به عنوان روشی مؤثر و رایج موردتوجه قرارگرفته است. حیطه فعالیت تحلیل گفتمان کلاسیک، کار بر روی توصیف و یا تحلیل و تبیین موشکافانه امور است. پرسش مهم این پژوهش، این است که چگونه می­توان از تئوری و روش تحلیل گفتمان به منظور درکی بهتر از مسأله خود و دیگری در روابط بین­الملل استفاده کرد. به عبارتی، هدف از این مقاله این است که ضمن نشان دادن اهمیت و سودمندی رو...

پس از ترجمة آثار باختین در ایران و استقبال روزافزون از نظریة منطق مکالمه و چندآوایی او، دیده می‌شود که متون ادبی کلاسیک و معاصر با رویکرد باختینی بررسی می‌شوند. در مواردی، کلی‌گویی و ساده‌انگاری این نظریه در تحلیل روایت، باعث شده است که زوایا و ژرفای نظریة باختین به‌درستی نمایانده نشود و تحلیل روایت در بیش‌تر موارد، به نقدی توصیفی یا برجسته‌کردن موارد صوری فروکاسته شود. در این نوشتار، نگارنده ...