از دیرباز شعرا و نویسندگان به شیوه های مختلف اشعار خود را با آیات و احادیث زینت داده اند؛ به گونه ای که این شیوه ها در دواوینمختلف وجوه اشتراک و افتراق زیادی دارد. غرض از مقاله حاضر تبیین شیوه های تأثیرپذیری خاقانی از قرآن و حدیث است و یافتن این نکته که اصالت سبک خاقانی در تأثیرپذیری چیست؟ حاصل تحقیق نشان می دهد که خاقانی از شیوه های الهامی– بنیادی، گزاره ا، گزارشی از نوع ترجمه بسیار استفاده می...

عوامل اجتماعی، محیط طبیعی و عوامل فیزیولوژیک (جسمانی) بر موسیقی بیرونی و کناری اشعار مؤثرند. در این مقاله، تأثیر این عوامل بر موسیقی بیرونی و کناری اشعار خاقانی شروانی و مسیح کاشانی بررسی و تجزیه و تحلیل شده است. ابتدا اوزان اشعار این دو شاعر که از دو دوره کاملاً متفاوت انتخاب شده اند؛ استخراج و براساس نظر علمای عروض و قافیه، طبقه بندی و بر پایه نظرات جامعه شناسان ادبیات، اوزان و بحور اشعار دو ش...

محققان بر این باورند که خاقانی در مذهب بر طریقة تسنن و پیرو شافعیه بوده است و ملاک خود را اشعاری می دانند که بدیل برای بعضی از ائمة شافعیه سروده است . اما با نگاهی به اشعار خاقانی، ارادت خاص ایشان به ائمة معصومین را در می­یابیم. حضرت علی (ع) و حضرت امام زمان (عج)، بیش از دیگران مورد تلمیح و اشارۀ خاقانی بوده‌اند. او در چندجا از اشتیاقش برای زیارت امام رضا (ع) سخن می گوید. همچنین تلمیحات وتضمین...

دیوان خاقانی شروانی، به‌منزلة جلوه‌‌گاه برجستة‌‌ پیوند فضل و هنر، سرشار از نوگویی و غرابت است. پشتوانة‌‌ فرهنگی شاعر، چون با طبع نوجو و تخیل غنی او همراه است، به آفرینش تصاویر و ترکیباتی می‌انجامد که عمدتاً مسبوق به سابقه‌‌ای نیست. از‌همین ‌‌روی، ناسخان نتوانسته‌‌اند چندان شایسته به کتابت اشعار او بپردازند و خواسته یا ناخواسته ضبط‌‌های نادرستی را وارد متن کرده‌‌اند. بخشی از این ضبط‌‌های نادرست، ...

ژرار ژنت از محققان برجسته‌ی عرصه‌ی بینامتنیت، ارتباط و تعامل یک متن با متون یکدیگر را مطرح کرده است. یکی از گسترده‌ترین مفاهیم بینامتنی، تأثیرپذیری صریح و غیر صریح و ضمنی متون ادبی از منابع دینی از جمله نهج‌البلاغه است. در این پژوهش با رویکردی تحلیلی- توصیفی، روابط بینامتنی اشعار خاقانی با نهج‌البلاغه بر اساس نظریه‌ی بینامتنیت ژنت بررسی شده است. بین اشعار خاقانی و نهج‌البلاغه در سه سطح واژگان، ...

حج، یکی از فروع دین اسلام است و فرموده ی خدا چنین است که چون مسلمانی به توانایی لازم رسید، به زیارت خانه ی خدا برود. این فریضه ی الهی و سفر معنوی چنان ارجمند و عظیم است که بابی گسترده در ادبیات کشورهای اسلامی گشوده و آثاری زیبا و ارجمند در این زمینه پدید آورده است. این موضوع به دلیل فرهنگ دینی یکسان میان ایرانیان و عرب ها، منجر به مضامین مشترکی میان آثار ادیبان و شاعران دو عرصه ی فرهنگ اسلامی ش...

مدح و معراج پیامبر?، از موضوعات کهن در ادبیات فارسی است. برخی از شاعران پارسی گو، در کنار پرداختن به موضوع توحید و خداشناسی، به بعد دیگر اصول دین یعنی نبوت پیامبر? توجه کرده اند. آنان با برشمردن برخی از صفات و ویژگی های والای آن حضرت، به مدح و گاهی به وقایع معراج پرداخته اند. این نوشتار، به رویکرد شاعرانی چون سنایی، جمال الدین، خاقانی، نظامی و عطار در این زمینه می پردازد و ضمن بررسی و تحلیل ساخ...

در قرن ششم هجری با چهار حوزه ی ادبی ماوراءالنهر خراسان، عراق و آذربایجان روبه روییم که در مقایسه با حوزه واحد خراسان از گستره و موقعیت متفاوتی برخوردارند. با وجود این، گستردگی جغرافیا، دوری شاعران از یکدیگر و حتی تفاوت لهجه، دلیلی برای بی خبری آنان از شعر یکدیگر نبوده است؛ بلکه استقبال آنان از اشعار یکدیگر، نشان از پیوند و ارتباط عمیق میان آنان دارد. از نمونه این پیوندها می توان به مجموعه اشعار...

خاقانی شاعر خلق مضامین بکر و غیر تکراری است که می توان این هنر شاعر را در تک تک ابیات غرّای خاقانی مشاهده کرد ، خاقانی اصطلاحات علوم و باورهای عصر خود را در اشعار ش به کار برده است.همین امر باعث دیر فهمی اشعارش شده است. هم چنین قسمت بزرگی از قصاید وی راجع به نوحه و ندبه است که قصاید مفصل در مرثیه امام محمد بن یحیی از علمای نیشابور و کافی الدین عمر ، عم خود ، و فرزندش رشید از آن جمله است و قسمتی...

خاقانی شاعری است که اگر او خیال‌انگیزترین شاعر زبان فارسی نامیده شود، گزافه نیست. توجه‌نکردن به لایه‌های عمیق ساختاری و معنایی شعر او باعث می‌شود هم از مقصود و معنای منظور او در شعر دور شویم و هم لطافت‌های شعری او را درنیابیم. خاقانی در سرایش اشعارش از انواع علوم مرسوم در عهدش بهره برده و این یکی از دلایل لایه‌مند بودن اشعار اوست. در یکی از قصاید دشوار خاقانی در مدح شروانشاه، چند بیت وجود دارد ...