سید محمد‌هاشم پورمولا* عبد العلی شکر** حسن عدالت و قبح ظلم از احکام عقل عملی است که به دلیل اشتمال بر حفظ نوع و مصالح عامه، از قضایای عقلایی نیز محسوب می‌شود. بین حکم عقل و حکم شرع ملازمه وجود دارد. معیار قضیه اولی بودن، آن است که با تصور دو طرف قضیه، حکم صادر ...

قاعده نفی اختلال نظام از جمله قواعد بسیار مهم اصطیادی فقهی است که قابلیت اعمال در ابعاد مختلف زندگی بشری با رویکرد حفظ نظام و پرهیز از بی سامانی و اختلال در نظام زندگی اجتماعی مردم را خواهد داشت. مفهوم قاعده این است که در تشریع احکام هیچ حکمی که بر هم زننده نظام زندگی مردم باشد،وضع نشده و لذا هر امری است که منتهی به ایجاد اختلال در اجتماع بشری گردد نیز منفی است. ماهیت اصلی قاعده، ثانوی بودن آن ...

تا پیش از اینکه میشل فوکو در میانه دهه 70، اثر جنجالی خود را درباره سرشت مجازات در عصر مدرن منتشر کند، هیچ‌کس تردیدی نداشت که تاریخ تطور و تحول اشکال و انواع مجازات، به سمت انسانی شدن میل کرده است و در نگاهی کلی، در عصر مدرن، با شیوه‌های انسانی تری با محکومان و متهمان برخورد می‌شود، اما «مراقبت و تنبیه» به مخاطبان خود نشان داد که این انگاره، افسانه‌ای بیش نیست و اساساً نمی‌توان روندی منظ...

شکل‌گیری سیاست‌گذاری در اقتصاد اسلامی که در این مقاله از آن به اقتصاد سیاستی اسلامی یاد می‌کنیم، به‌عنوان بخش عملیاتی دانش اقتصاد اسلامی، که نتیجۀ ترکیب وضعیت موجود در جامعۀ اسلامی و آرمان‌های مطلوب اسلامی است، منوط به تحقق مقدماتی از جمله تعیین نحوۀ انتساب سیاست‌های اقتصادی به اسلام است. این مقاله در سه حوزۀ جایگاه، آثار و محتوا، نسبت سیاست‌های اقتصادی را با اسلام می‌سنجد. از حیث جایگاه و آثا...

آیة﴿لاَ إِکْرَاهَ فِی الدِّینِ﴾به عنوان یک اصل راهبردی در سرلوحة تعامل نظام مترقّی اسلامبا پیروان دیگر ادیانمطرح و پژوهش پیرامون آن، دررفع بسیاری از ابهام‌های اجرای احکام اسلام راهگشاست. این پژوهش کنکاشی در گسترة کلامی،تفسیری آیة مزبور است که نخست به مفهوم‌شناسی واژه‌های آیه و موارد کاربرد آن در قرآنو آنگاه به تحلیل اقوال مفسّران در مفهوم‌شناسی آیه پرداخته است و بدین نتیجه می‌رسدکه «دین»، باور، خضوع و عقد...

برخی حدود و مجازات‌های بدنی معیّن‌شده برای جرائم خاص پیشینه‌ای بسیار پیش‌تر از اسلام دارند. رسول گرامی اسلام6 نیز بر اجرای بدون تغییر آنها تأکید و با تبدیل آنها ازسوی یهودیان اطراف مدینه مخالفت کرده‌اند. باوجود این، امروزه شنیده می‌شود افرادی دیدگاه تبدیل مجازات را مطرح می‌کنند. ازآنجاکه ثبات و تبدیل‌ناپذیری حدود اسلامی (به‌عنوان حکم اولی) مطابق صناعت فقهی و از مسلّمات همۀ فرقه‌های اسلامی است، تر...

بعد از یک دوره بی‌مهری نسبت به شیعیان در طول حکومت سه پادشاه اول سلجوقی(طغرل بیک ،آلب ارسلان و ملکشاه) بویژه از اواسط قدرت‌گیری ملکشاه شاهد قدرت‌یابی تدریجی شیعیان امامی در دستگاه حکومتی می‌باشیم. در این مقاله زمینه‌های موثر در فرآیند تقویت تعامل جامعه شیعی با حکومت و مشارکت در حوزه قدرت سیاسی و تصدی امور حکمرانی دردوره سلجوقیان مورد بررسی قرار می‌گیرد. سوال اصلی چنین مطرح است که با وجود سیاست ...

فلسفه اولی احکام کلی هستی را به روش عقلی مطالعه می‌کند و به تعبیری هستی‌شناسی عقلی است. از سوی دیگر، با مطالعه‌ای نه‌چندان گسترده و عمیق می‌توان به این حقیقت دست یافت که بخش قابل توجهی از آموزه‌های نهفته در قرآن و حدیث به معرفی هستی مربوط می‌شود و می‌توان این بخش از دین را هستی‌شناسی دینی نامید. این وضعیت نقطه‌های مشترکی را میان دین و فلسفه ایجاد می‌کند. پرسش این است که فیلسوفان مسلمان با این ب...

موضوع این رساله تعیین مصداق در فلسفه اولی است . مراد از تعیین مصداق شناخت مصادیق مفاهیم متافیزیکی است . به سخن دیگر وقتی از تعیین مصداق می پرسیم، حقیقتا" پرسیده ایم آیا می توان جامه های متافیزیکی چون علت ، معلول، حادث ، قدیم، مجرد، مادی، جوهر،عرض را برتن اشیاء و حوادث این عالم پوشاند . یا متافیزیک اساسا" روشی برای پوشاندن این جامه ها بر تن اشیاء ندارد. پاسخ این رساله به پرسش مذکور منفی است . در...

مقایسه میان اندیشه‌هایی که باعث ایجاد تحولات اجتماعی- سیاسی در یک جامعه می‌شوند، دارای اهمیت بسیاری است. در دو برهه از تاریخ معاصر ایران، دو اندیشه مهم وجود دارد که بر تحولات پس از خود تاثیر به‌سزایی بر جای گذاشته‌اند. این دو اندیشه عبارتند از مشروطه مشروعه و ولایت فقیه که اولی را در دوره شکل‌گیری مشروطه و دومی در دوره حاکمیت جمهوری اسلامی ایران پایه‌گذاری شده است. بر این اساس، این مقاله در پی ...