روش تفسیر قرآن به قرآن یکی از کارآمدترین روشهای تفسیری است که سابقه ای به قدمت عصر نزول قرآن کریم دارد. حال، مسألة مهمّی که با آن مواجه هستیم این است که آیا قرآن کریم بدون لحاظ روایات معصومان (ع) به تنهایی و با تکیه به خود، قابل فهم است و اگر چنین است جایگاه روایات در تفسیر قرآن چیست؟ در این پژوهش، با بررسی دیدگاه مفسّر بزرگ علّامه طباطبایی (ره) در صدد اثبات این مطلبیم که قرآن کریم بتنهایی و بدون ...

نشان دادن نقش اهل بیت(ع) در شکل گیری علوم قرآن و پی ریزی بنیادهای آن است.  با گسترش قلمرو اسلام و رهیافت قرآن به سرزمین های دیگر، فهم آیات برای تازه مسلمانان مشکل می نمود. پیامبر در زمان حیات خویش افرادی برای پاسخگویی به پرسش های تفسیری و قرآنی مردم برگزید. اهل بیت پیامبر(ص) در عصر ایشان و اعصار بعد بیشترین نقش را در آشنا ساختن مردم با تفسیر و دانش های قرآنی برعهده داشتند. شکل گیری دانش های قرآ...

در باب امکان فهم قرآن برای انسان، شبهه های مختلفی به وجود آمد، که از مهم ترین شبهه ها می توان به شبهه تعارض فهم پذیر بودن قرآن برای انسان با ضرورت وجود معصوم اشاره کرد. بنیان شبهه، مربوط  به ظنی بودن فهم انسان از قرآن است مبنی بر اینکه احتمال خطا در فهم قرآن وجود دارد و با هدایت جویی از قرآن سازگار نیست. و به دنبال بیان شبهه و ادله آن، نقد آن مطرح شده است.  

این متن در صدد نقد و بررسی و پاسخ به شبهات ظاهرگرایان در فهم و تفسیر قرآن است. فهم و برداشت از قرآن، در طول تاریخ تفسیر، گرفتار دو رویکرد نادرست بوده است؛ تأویل گرایی بی ضابطه و برداشت های باطنی و دیگر جمود و سطحی نگری و ظاهرگرایی که به تعطیل شدن عقل در مقام فهم قرآن و کند شدن حرکت علمی انجامید. نویسنده، نخست به تبیین این رویکرد و ارائه نمونه هایی از آن پرداخته و سپس شبهات کلی ظاهرگرایان در مقا...

چکیده مراد از مکتب تدبّر، سامانه‌ای فکری برخوردار از مبانی، اصول و روش است که با دریافت چینش حکیمانة آیات و کشف غرض واحد سوره، در برابر آنچه قرآن را مجموعه‌ای از عبارات پراکنده و ناهماهنگ می‌نمایاند، آن را مجموعه‌ای هماهنگ و منسجم دانسته، بر رفع موانع برقراری ارتباط با آیات اهتمام دارد. رویکرد و محتوای مهمّ مکتب تدبّر، ضرورت تحقیق و معرّفی آن را به‌طور تخصّصی و روشمندانه ضروری می‌سازد. این مقاله به ...

بی شک عرفان ابن عربی مبتنی و متکی بر قرآن، روایات و مکاشفه است، اما در رویکرد او به قرآن تفاوتهائی با دیگران وجود دارد، واساسی ترین مبنای او مکاشفه و افکار حاصل از این مکاشفات است که مکتب تفسیری او را از سایرین متمایز می گرداند. ابن عربی با اینکه به الفاظ و ظواهر قرآن سخت پایبندی نشان می دهد، دو اصل را مورد توجه قرار می دهد: یکی اینکه در فهم آیات نباید قابلیت وقدرت فهم گیرنده را مورد بی توجهی ق...

عصری‌بودن فهم قرآن به­‌عنوان یکی از لوازم جاودانگی و جهان‌شمولی قرآن کریم، به این معناست که می‌توان با نگاه جدید به پاسخگویی نیازهای مخاطبان پرداخت و اقتضائات و شرایط فرهنگی اجتماعی هر عصری را در نظر گرفت؛ چیزی که در فهم جدید قرآن تأثیر داشته و مفاهیم این کتاب آسمانی را در هر زمان و مکان و نزد هر قومی با تفسیر جدیدی که این کتاب ظرفیت آن را دارد، تازه ساخته است. این پژوهش به شیوۀ توصیفی- تحلیلی،...

این شبهه که «فهم قرآن در حد برداشت های شخصی است؛ چون که فهم متن قرآن یک فهم عصری است»، مضمون نهائی اش آن است که زبان وحی قابل فهم نمی باشد. از داده ها و تحلیل های هرمنوتیک معاصر که عمدتاً در آرای گادامر نمود یافته اند این نتیجه به دست می آید که فهم متن قرآن میسور کسی نمی شود. از این رو حجیت ظواهر قرآن که یکی از مبانی کلامی و اصولی استناد استنباط احکام شرعی می باشد مورد انکار قرار می گیرد. پس اگر...

بررسی معنای »ظهر« و »بطن« و چگونگی استفاده از »ظاهر« و »باطن« قرآن است. روایاتی که آیات قرآن را دارای ظاهر و باطن می خواند در متون روایی و تفسیری شیعه و اهل سنت وجود دارد. اصطلاح ظهر و بطن در روایات، معانی گوناگونی یافته است. شماری از روایات ظهر قرآن را همان امر و نهی و احکام حلال و حرام معرفی می کند و باطن قرآن را فهم می خواند. تعدادی دیگر »ظهر« را »تنزیل« قرآن و »بطن« را »تأویل« قرآن می شناسا...

پژوهش حاضر ضمن هشت فصل، در پی آن است که پس از تبیین اندیشه¬های گادامر پیرامون مسأله روش و حقیقت و فهم و زبان و ایمان، مهم¬ترین رهاوردها و پیامدهای کاربست هرمنوتیک فلسفی گادامر در مبانی فهم قرآن را برشمارد و با توجه به سنت تفسیری مفسران و آراء اندیشمندان اسلامی، مورد بررسی و نقد قرار دهد. برخی از این رهاوردها تا حدی مشابه رویکردهای عرفانی در تفسیر قرآن است اما بیشتر آنها سنخیّت چندانی با ویژگی¬ه...