یکی از مسائل پراهمیت در خوانش مقالات، نحوۀ تعامل شمس تبریزی با مخاطبانش است. ساختار مقالات بیش از هر مطلب دیگری، متأثر از نگاه مداوم شمس به مخاطب بوده است. شمس تبریزی در لابه‌لای مقالات به تبیین جایگاه و نقش مخاطب در تکوین اثرش، مخاطب خاص و چگونگی تعامل با وی پرداخته است. وی نه مخاطب‌محور نه مخاطب‌سالار و نه مخاطب‌ناشناس بوده است؛ او مخاطب‌گزینی بوده که وسواس فراوانی در تخصیص خطاب و کلام داشته ...

تأثیر عمیق و همه جانبة شمس تبریزی بر وجود مولوی بر هیچ کس پوشیده نیست تا آنجا که تعدادی از مولوی پژوهانِ بنام، آثار مولوی را انعکاسی از اندیشه­های شمس دانسته­اند و مثنوی مولوی را شرحی از انعام شمس خوانده­اند. انقلاب روحی پدید آمده در مولوی و تأثیر آموزه­های شمس در تفکّرات او در زمینه­های عرفانی، فلسفی، کلامی و... به اثبات رسیده است. با وجود این، در مواردی بسیار نادر، اختلافاتی میان آراء این پیر و...

مقاله حاضر، خوانشی متفاوت از داستان نخست مثنوی به منظور بازجست انعکاس سایه وار زندگی خصوصی مولانا و ارتباطات اجتماعی وی با افراد مهم و تأثیرگذار در زندگی اوست. لذا ضمن تأیید و صحه گذاشتن بر قرائت ها و تأویلات متعدّدی که تا کنون محقّقان برجسته ی ایرانی و غیرایرانی از این داستان به عمل آورده اند، داستان را در «بستر تاریخیِ» زندگی مولانا تحلیل خواهیم کرد. می دانیم مولوی خاطرات آشنایی و زندگی با شمس و...

مسئله ی اصلی در این پژوهش، آشنایی زدایی و هنجارگریزی در غزلیّات مولوی است. برای این منظور، نگارنده تلاش می-کند ضمن بررسی دویست و پنجاه غزل از غزلیّات شمس، انواع هنجارگریزی را در آن ها نشان دهد. در مبحث هنجارگریزیِ معنایی با بحث روی مشخّصه هایِ مجاز، تشبیه، استعاره، کنایه، سمبل و پارادوکس بیان می کند که مولانا توانسته است به واسطه ی ایجاد مکثِ هنری، واداشتنِ ذهن خواننده برای رسیدن به معنای اصلی و نیز ب...

هنر باید تجلی جمال حق باشد. در واقع هنرمند دینی در پی نمودن چهره ی جمیل حق است. او می کوشد تا آنچه را که از آن دور افتاده و خود را وابسته و متعلق به آن می داند، مجددا بیابد یا نمودی از آن را بازنمایی کند و از این راه خود را از تنگنای ماده و مادیت برهاند و از محسوس به معقول ارتقا دهد. اگر یک معماری بخواهد به معنای تمام کلمه، زیبا و سازمند باشد لازم است رابطه ای استوار با منبع زیبایی برقرار نما...

زبانِ به‏کار رفته در مقالات شمس، زبانی خاص و تا حدّی متفاوت از زبان متون دوره پیش از دوره خویش و البته دوره‏های بعدی است. این خاصیّت و تفاوت چنان است که برخی سببش را عامی‏گویی و محاوره‏پردازی و یا بیان ارتجالی گوینده دانسته‏اند. گفتاری که گوینده‏اش به نوشتن، ضبط، ویرایش و پیرایش آن اهتمام نورزیده و نویسنده یا نویسندگان دیگر هم که به نوشتن این گفتار پرداخته‏اند، به قراین موجود، به حرمت تقدّس کلام، ا...

مقالاتشمسبه عنوان اثری برجسته و مهم در تاریخ عرفان و ادبیات فارسی که ارتباط تنگاتنگی با مولوی، زندگی و آثارش دارد، با وجود این کمتر مورد توجه پژوهشگران واقع شده است. نگاشته­هایی که به عنوان مجموعه­ای گرانبها از مواعظ و گفتارهای سرسلسلگان طریقت مولوی از سواد به بیاض نینجامیده و به صورت مشتی یادداشت از هم گسیخته و نامنظم باقی مانده است و یکی از دلایل کم توجهی به این کتاب، ساختار جملات از هم گسیخت...

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های متغیر و بارز عرفان و آثار عرفانی و آثار منثور غنایی، کهن‌الگوی قهرمان است. سیر قهرمان نیز از مهم‌ترین مسائل عرفان و آثار منثور غنایی است تا آن‌جا که کهن‌الگوی قهرمان با سیری بغرنج به تکامل شخصیتی نزدیک می‌شود. تکامل شخصیتی قهرمان به اشکال گوناگونی در آثار عرفانی و آثار منثور غنایی به‌ویژه مقالات شمس تبریزی نمود می‌یابد. قهرمان عرفانی در مقالات شمس همچون قهرمان ژانر حما...

شادی یکی از حالات درونی است که مطلوب همه­ی انسانهاست، اما دست یافتن به آن، و درک ارزش آن آسان نیست. شمس تبریزی، مراد و محبوب مولانا یکی از معدود عرفایی است که شادی را بسیار ستوده است و درباره­ی علل و انگیزه‌های آن، مطالب ارزشمندی در گفته‌های او آمده است.   تأثیر فراوان آموزه­های شمس تبریزی در افکار مولوی و نقش مولوی در سنت شعر عارفانه­ی فارسی ایجاب می­کرد که این موضوع به طور مستقل کاویده شود. ...

مولانا، عارف بزرگ ایران در قرن هفتم هجری، پیش از حشر و نشر با بزرگ مردانی چون شمس تبریزی، صلاح الدین زرکوب و حسام الدین چلبی، در میان مردم، هم چون پدرش، بهاءولد، از پایه و مقامی خاص برخوردار بوده، همواره در مجالس وعظ او شرکت می جسته و او را فرمان می بردند، لیکن پس از آشنایی با شمس دگرگون شد و پس از مرگ شمس هم روحیات مولانا به آن چه که در گذشته بوده بازنگشت، اما پس از آن صلاح الدین زرکوب و حسام ...