فیلسوفان اسلامی،‌ به­خصوص مشائیان، براساس تبیینی که از رابطۀ نفس و بدن و ماهیت این دو به­دست می­دهند، علم و ادراک را فعل نفس و نه بدن می‌دانند. از نظر ایشان، علم نفس به بدن از سنخ علم حصولی است. اما براساس دیدگاه ملاصدرا علمِ نفس به بدن همانند خودآگاهی نفس است و از سنخ علم حضوری به­شمار می‌آید. طبق نگرش صدرایی نه تنها بدن متعلَّق علم حضوری و خودآگاهی نفس قرار می‌گیرد، بلکه در تمام مراتب ادراک نیز ...

یکی از مباحث برجسته‌ی الهیاتی پرداختن به صفت ازلیت خداوند است. درباره‌ی مبحث ازلیت دو دیدگاه وجود دارد: فرازمانی و زمانمندی. غالب فیلسوفان قرون وسطی و نیز فلاسفه‌ی جهان اسلام درباره‌ی ازلیت خداوند دیدگاه فرازمانی داشتند که براساس آن، خداوند موجودی غیر‌زمانمند فرض می‌شود که برای او درنظرگرفتن آغاز و انجام زمانی بی‌معناست. در دیدگاه زمانمندی که توسط برخی از فیلسوفان دین معاصر مطرح شده است، ازلیت ...

بنابر عقیدۀ حکمای اسلامی، جهان هستی بر اساس نظام معقول و منطقی پایه گذاری شده و از لحاظ متافیزیکی دارای مراتب یا عوالمی است. این عوالم در یک خط ارتباطی عمودی - متافیزیکی - قرار دارند. به عبارت دیگر، در یک ترتب طولی به نحو علّی و معلولی با هم مرتبط اند. امّا تبیین این ارتباط بین مبدأ و معلول اول با یک شبهۀ فلسفی - کلامی مواجه است: ضرورت پیوند معلول به علّت، ایجاب می کند عالم هستی با مبدأ عالم، معیت...

بنابر عقیدۀ حکمای اسلامی، جهان هستی بر اساس نظام معقول و منطقی پایه‌گذاری شده و از لحاظ متافیزیکی دارای مراتب یا عوالمی است. این عوالم در یک خط ارتباطی عمودی - متافیزیکی - قرار دارند. به عبارت دیگر، در یک ترتب طولی به نحو علّی و معلولی با هم مرتبط‌اند. امّا تبیین این ارتباط بین مبدأ و معلول اول با یک شبهۀ فلسفی - کلامی مواجه است: ضرورت پیوند معلول به علّت، ایجاب می‌کند عالم هستی با مبدأ عالم، معیت...

مسائل علّیت طبیعی، به‌ویژه مسئلۀ تمایز روابط علّی از غیرعلّی، یکی از پرمناقشه‌ترین مسائل فلسفی در میان فیزیکدانان و فیلسوفان سدۀ اخیر می‌باشد. لوئیس، در پاسخ به این مسئلۀ بنیادی، از دو رویکرد مختلف هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی بهره ‌می­گیرد. او ابتدا با یک رویکرد هستی‌شناسانه شاخصۀ وابستگی علّی را به‌عنوان فصل ممیز روابط علّی از غیرعلّی مطرح می‌کند و سپس با یک رویکرد معرفت‌شناسانه، قالب شرطی‌های خلاف و...

برخی به صرف شباهت­های ظاهری مسائل و مطالب فلسفه ملاصدرا با آرای پیشینیان، نوآوری­ها، دگردیسی­ها و تولید مسائل نوین ملاصدرا را به تکرار مباحث فیلسوفان پیشین و دانش­هایی همانند کلام و عرفان تقلیل داده­اند. به نظر می­رسد فقدان طرح جامع در خصوص ماهیت و مختصات، یکی از عوامل معرفتی جدی در این فروکاست بوده است. پرسش پایه این جستار به این قرار است:اضلاع معرفتی و مختصات محوری فلسفه ملاصدرا چیست؟ هدف جست...

حدوث و قدم زمانی عالم، از کهن ترین مسائل فلسفی است. صدرالمتألهین بر اساس حرکت جوهری وتجدد مداوم عالم، پاسخی جدید به این مسأله داده است. گفته های فیلسوفان معاصر این مکتب، گامی در تنقیح و پرورش نظریۀ صدرایی است؛ اما در این سخنان اختلاف نظرهایی دیده می شود. در این نوشتار، نظریات حکمای فرزانۀ معاصر، علامه طباطبایی، آیت الله جوادی آملی و آیت الله مصباح یزدی تبیین، بررسی و نقد می شود. این نقد و بررسی...

صدرالمتألهین بیش از سایر فیلسوفان مسلمان به بحث و نظر از منشأ هنر و آفرینش هنری می‌پردازد. به نزد او، خلیفه الهی بودن انسان، عرضه شدن هنرها به انسانها در عوالم ونشئه­های پیشین آفرینش، الهام، گرایش­های غریزی بویژه میل به عرضه و به نمایش گذاشتن آثار و خلاقیت­ها، میل به اتمام و اِکمال آثار و آفرینش­ها، میل به تزیین و زیباسازی آثار و تجلیّات طائر قدسی از جمله منشاء­های هنر است. این مقاله می‌کوشد با ت...

مقاله حاضر به بررسی مقایسه‏ای نظریۀ حکمت متعالیه دربارۀ حدوث و نحوۀ وجود نفس با یکی از نظریات فلسفۀ ذهن معاصر در این‏باره می‌پردازد. ابتدا به‌تفصیل نظریۀ مشهور به «نوظهورگرایی» واکاوی می‌شود و با تفکیک دو نسخۀ قوی و ضعیف این نظریه، دو چالش مهم تبیینی که فیلسوفان فیزیکالیست علیه این نظریه اقامه کرده‏اند را توضیح داده‌ایم. در ادامه، ضمن مروری اجمالی بر نظریۀ صدرالمتألهین دربارۀ حدوث و مراتب نفس، ...

دراین پژوهش بررسی ماهیت هدایت تحصیلی بربسترفلسفه های هستی مطمح نظراست ودرقالب سه پرسش :ماهیت هدایت تحصیلی،ضرورت استفاده ازمولفه های اساسی فلسفه های هستی ورهنمودهایی که ازاین مولفه هابرای هدایت تحصیلی قابل استنتاج است به موضوع پرداخته شده است.فلسفه هستی ازجمله نحله های فلسفی است که هرچنددرقرن اخیروبراساس اندیشه های کی یرکگورشکل گرفت وتوسط اندیشمندانی نظیر:نیچه،مارسل،یاسپرس،بوبروسارترگسترش یافت،و...