مولوی یکی از قلّه های ادب پارسی است که در کنارمعناگرایی،گاه گاه جلوه های زبانی در شعرش جلوه گر می شود.  این شاعر توانمند، جهت زیبا و شیوا ساختن صورت سخنش، شگردهای متنوّعی به کار می بندد. یکی از تکنیک های مولوی در انعطاف بخشی به صورت کلام، ابداع ترکیب های نو و اشتقاقی در مکان قافیه است. اندیشمندان و محققان مثنوی بیشتر به وجوه معنایی شعر مولوی پرداخته اند. در مورد نقش ترکیبات اشتقاقی در آفرینش قافی...

هدف مقاله حاضر آن است تا نشان ‌دهد مبحث «اسم جامد و مشتق» در دستور زبان فارسی، الگوبرداری نادرستی از قواعد زبان عربی بوده و منطبق با ساختمان زبان فارسی نیست؛ زیرا فارسی از گروه‌ زبان‌های ترکیبی است و عربی از گروه زبان‌های اشتقاقی. مؤلف با نقد سه دیدگاه متناقض دستورنویسان فارسی در باره اشتقاق، نتیجه می‌گیرد که مبحث اشتقاق در فارسی محدود به «اسم» نیست، بلکه دیگر انواع کلمه نیز ساخت اشتقاقی دارند....

این پژوهش به بررسی سیر تحول اشتقاق در زبان فارسی نو می پردازد. با مطالعه گزیده ای از متون منثور قرون چهار تا چهارده هجری سیر تحول اشتقاق را مورد بررسی قرار دادیم0 سعی بر آن بوده نسخ کتب منتخب حاوی کمترین اصلاحات و تنظیمات بوده و تقریبا برابر اصل باشند. توضیحاتی نیز در خصوص هر وند آورده شده است. فصل اول را به چارچوب پژوهش اختصاص دادیم. میزان زایش و در واقع توانایی زبان فارسی در خلق توده لغات خاص...

زبان همچون دیگر پدیده‌های اجتماعی و طبیعی پیوسته در تغییر و دگرگونی است؛ این تغییر در ابعاد مختلف زبان صورت می‌گیرد؛ یکی از مباحث زبانی در حوزة تحوّل‌های واژگان و واک هاست؛ گاهی در معنا و گاهی در تغییر مقوله ها و زمانی نیز در ابدال و قلب و تخفیف و دیگر گونه‌های آن؛ این مقاله می‌کوشد فقط مبحث کاهش تک‌واژهای اشتقاقی و صرفی در واژگان زبان فارسی را بررسی نماید و سهم تخفیف این تک واژها در میان تخفیف‌...

چکیده: ساختواژه (صرف) شامل دو لای? تصریفی و اشتقاقی است. در صرف تصریفی انواع مقولات دستوری مورد مطالعه قرار می گیرد و در صرف اشتقاقی (واژه سازی) به ساختِ خود کلمه توجه می شود. در زبانهای ایرانی، از جمله در فارسی میان? زردشتی، واژه از نظر ساخت اشتقاقی بر چهار نوع است: بسیط (ساده)، مشتق، مرکب و عبارت. هر یک از این انواع خود دارای گونه های مختلف است که به روش های مختلف ساخته می شود؛ به ویژه واژه ...

فعل فارسی به عنوان نوعی از انواع کلمه پدیده ای صرفی است و ناگزیر میتواند ساخت درونی داشته باشد‘اعم از ساخت اشتقاقی و ساخت تصریفی. ساخت اشتقاقی فعل در فارسی بسیار محدود است و درآن تنها پنج الگوی ساختاری یافت میشود: الگوهای ساختاری ساده‘پیشوندی‘مرکب‘گروهواژی وناگذر.از این پنج الگو‘دوتای اول که سرشت صرفی دارند نازا هستند و سه تای دوم که سرشت نحوی دارند زایا مانده اند. این است که اشتقاق فعل در فارس...

تهیه یک اثر توسط گروهی از افراد به اشکال گوناگون انجام می شود. گاهی همکاری افراد همراه با مشورت و همفکری یکدیگر است، در این صورت اثر را مشترک می نامند. گاهی همکاری افراد تحت مدیریت شخصی حقیقی و یا حقوقی انجام می گیرد، در این حالت اثر را جمعی می نامند. گاهی اثر در نتیجه استفاه از اثر سابق صورت می گیرد، در این مود اثر را مشتق (اشتقاقی) یا ثانوی می نامند. بنابراین، اگر آثاری را که در نتیجه فعالیت ...

هدف از این پژوهش ارایه توصیف و تحلیل همزمانی از ساختواژه بلوچی سرحدّی گرنچین در دو حوزه ساختواژه تصریفی و اشتقاقی است. پیکره زبانی این پژوهش به روش میدانی از گفتار گویشوران ساکن منطقه گرنچین شهرستان خاش گردآوری گردیده است. داده های زبانی از طریق ضبط گفتار آزاد و مصاحبه با 14 گویشور (7 مرد و 7 زن ) بومی ساکن در منطقه گرنچین با میانگین سنّی 80 - 15سال جمع آوری شده اند. نتایج بررسی ساختواژه تصریفی و...

گویش عربی تیغدر یکی از گونه های زبان عربی است که در روستای تیغدر منطقه عربخانه در جنوب بیرجند، به آن تکلم می شود. در این پژوهش که شامل پنج فصل می شود، نگارنده سعی دارد توصیفی ساختاری از ساختواژه زبان عربی روستای "تیغدر" منطقه عربخانه بیرجند را در دو مقوله فعل ثلاثی و اسم در چارچوب زبان عربی معیار ارائه دهد. در این راستا، تاثیرات زبان فارسی به عنوان زبان رسمی کشور و فاصله گرفتن از عربی معیار در ...

وندها ( تکواژهای وابسته ) که از یک یا چند واج تشکیل شده و فاقد معنی و کاربرد مستقل اند ؛ در بیشتر زبان های هند و اروپایی نقش مهمی را در زایایی ، خلاقیت و واژه سازی یا تصریف واژه ها بر عهده دارند و بنا بر نقشی که ایفا می نمایند بر دو نوع تقسیم می شوند : تکواژهای تصریفی و اشتقاقی ؛ به منظور شناخت تکواژهای تصریفی و اشتقاقی زبان فارسی و سابقه و جایگاه آن ها در ساختمان کلمه و نیز نقشی که این تکواژ...