فطرت، یکی از مباحث دیرین و مهم انسان‌شناختی است که معانی گوناگونی در علوم منطق، فلسفه، کلام، عرفان و هم‌چنین معارف وحیانی دارد و از منظر هر یک از این علوم، ابعاد متفاوتی را شامل می‌گردد. مقاله پیش ‌رو، مسأله ابعاد فطرت را از منظر معارف وحیانی به‌ ویژه نهج‌البلاغه برمی‌رسد. بر همین اساس، فطرت به ابعاد هشت‌گانه تقسیم می‌شود: فطرت اولیه، ثانویه، بالفعل، بالقوه، ادراکی، گرایشی، مشترک و اختصاصی. از ...

بحث فطرت از مباحث مهم انسان شناسی و بالتبع تربیتی است. نویسنده در این نوشتار نخست از معنای فطرت در منابع دینی و از دیدگاه مفسران بحث کرده است، سپس به دو پرسش راجع به فطرت پرداخته است. یکی اینکه آیا گستره فطرت تنها در رابطه انسان با خداست، یا تمام ابعاد زندگی انسان را دربر می گیرد؟ و دیگر اینکه آیا فطرت تنها در بعد معرفت و شناخت است، یا بعد میل و گرایش نیز در محدوده فطرت است؟ نویسنده با پاسخ مثب...

سردمداران نهضت انسان گرایی یا نیروی سوم به ویژه آبراهام مزلو، دیدگاه های نیروهای اول و دوم یعنی مکاتب رفتارگرایی و روان تحلیل­گری را مردود دانسته و نسبتا با دید خوشبینانه­ای به انسان نگریستند و به رشد و کمال شخصیت و پرورش و گسترش استعدادهای نهان آدمی توجه نمودند. مزلو پدر معنوی این نهضت، امیدوار بود با توجه به  باب تازه­ای که در مطالعات روانشناسی باز شده است، در آینده­ای نه چندان دور بتوان از ر...

هدف این پژوهش، تبیین مبانی انسان شناختی اخلاق جنسی در اسلام، با روش توصیفی – تحلیلی است. از دیدگاه اسلام، انسان غریزة صرف و حیوانی کامجو نیست تا همه چیز او را به کامجوئی از غریزة جنسی و آزادی در ارضاء آن فروبکاهیم، بلکه انسان در کنار غریزه جنسی که وجه مشترک انسان و حیوان است، از فطرت نیز برخوردار است. بنابراین، در انسان­شناسی اسلامی، انسان دارای سه روح نباتی، حیوانی و فطری است. بر این اساس، مبا...

علامه طباطبایی نظریه فطرت را براساس اصل هدایت عمومی بنا می‌نهد. وی در عین اعتقاد به نظریه سعادت و شقاوت ذاتی و ازلی انسان‌ها، آن را به‌گونه‌ای تقریر می‌کند که با نظریه فطرت خیرگرای انسان سازگار باشد. علامه در اندیشه‌های اجتماعی خود به‌وفور به فطرت استناد می‌کند. غریزه استخدام و نقش آن در زندگی اجتماعی انسان، تحلیل رابطه فطرت و آزادی، رابطه دفاع و جهاد با فطرت، پیوند میان اصل مالکیت و فطرت، تحل...

علامه طباطبایی به عنوان فیلسوفی مأنوس با کتاب و سنت، نظریه خداشناسی و دین فطری را از منابع دینی اقتباس کرده و در راه تبیین عقلانی آن کوشیده است. خداشناسی فطری براساس ادراک احتیاج به موجودی غیر محتاج، شناخت خداوند از طریق نظم جهان، شناخت خداوند از طریق علم حضوری معلول به علت و خداشناسی از طریق علم به ثبات واقعیت تقریرهایی است که علامه در مواضع مختلف از خداشناسی فطری ارائه کرده است. وی همچنین انس...

خداوند هستی را با نظمی بی نظیر و وحدتی حیرت آور خلق کرده است. بخش کوچکی از این نظام، طبیعت و انسان است. طبیعت با تمام موجودات خویش در ارتباط با بخشی دیگر از هستی یعنی انسان می باشد. به گواهی آموزه های ادیان ابراهیمی (توحیدی) کل هستی و به تبع آن طبیعت تسبیح گوی خالق خویش می باشند. این صفت حاکی از مخلوقی زنده و دارای ادراک است که نوعی حقوق و تکالیف را متوجه آن می گرداند. خداوند طبیعت و همه مواهب ...

اثبات گرایش فطری و درونی در نهاد انسان‌ها به سوی پروردگارشان، یکی از بهترین راه‌های اثبات و شناخت خدا است؛ چراکه این راه، ذاتی، همگانی، تغییرناپذیر و پایدار است و می‌تواند از استوارترین برهان‌های اثبات وجود خدا باشد. از آنجا که فطرت انسان، دارای گرایش‌های مختلف است، تقریرهای برهان فطری نیز براساس این گرایش‌ها متفاوتند. در برهان فطرت عشق به کمال مطلق، با استفاده از عشق ذاتی و درونی انسان به کمال...

هدف: از میان تأثیراتی که فنّاوری بر انسان دارد، این پژوهش در صدد بحث از جایگاه فطرت انسانی در نظام فنّاورانه است. روش: روش مقاله تحلیلی است. یافته ها: در جامعۀ صنعتی، انسان در محضر تکنیک است و فنّاوری از یک ابزار، به عاملی برای تعیّن و تشخّص هویت انسان تبدیل می شود که نتیجۀ آن، تضعیف فطرت توحیدی است. نظام تکنیکی دارای مجموعه ای از فرهنگها و ارزشهای اجتناب ناپذیر است که سبب گسترش فرهنگ دنیاگروی، غفلت...

در یک تقریر کلی، تفاوت نحله­های اندیشگانی را می­توان به تفاوت «انسان­شناسی» آن نحله­ها ارجاع داد؛ یعنی می توان بنیان های اندیشه و مواجهات یک عالم فکری با جهان واقع را متعین از طرز تلقی آن اندیشه نسبت به مفهوم «انسان» دانست. لذا یکی از بهترین شیوه­های تحلیل برای فهم تفاوت­های نظام­های اندیشگانی، مقایسه ی تطبیقی «انسان­شناسی» آن ها و تعاریفی است که از مفهوم «انسان» به دست می­دهند. در این مقاله سع...