استعاره یکی از مهم­ترین ابواب علم بیان، دست کم در معنای کلاسیک آن، به شمار می آید. تعریف استقراریافته امروز آن، که مبتنی است بر مجازی که علاقه آن مشابهت باشد، حاصل تلاش­ بزرگ­مردانی چون عبدالقاهر جرجانی و ابویعقوب سکاکی است که توانستند این نظریه را در بلاغت اسلامی پایه­گذاری کنند و تکوین دهند. نظریه استعاره جرجانی که ماهیتاً حاصل ژرف­نگری در آثار پیشینیان اوست نشان­ دهنده بینشی کارکردگرا به استع...

در مقالۀ حاضر، دلالت تقدیم و تأخیر در ساختار جمله‌های مثبت و منفی از دیدگاه عبدالقاهر جرجانی بررسی شده‌است. تقدیم و تأخیر، موضوعی بلاغی و یکی از مباحث اصلی دستور زایاـ‌گشتاری است. جرجانی اعتقاد دارد که ترتیب کلمات در ترکیب، براساس معنا صورت می‌گیرد و بر این نکته تأکید می‌کند که اگر ترتیب کلمات در جمله براساس معنا نبود، تقدیم و تأخیر هیچ ارزش دلالی و معنایی نداشت. وی با ژرف‌نگری، اغراض نحوی و بل...

چکیده تصویر شعری، یکی از عناصر زیبایی­شناختی شعر است که از دیرباز مورد توجّه ناقدان بوده است. محمّد رضا شفیعی کدکنی و جابر عصفور از جمله ناقدان معاصر ایران و مصر هستند که با نگاهی نو به این مسئله پرداخته­اند. این جستار می­کوشد تا با شیوه توصیفی - تحلیلی و در چارچوب دو کتاب صور خیال در شعر فارسی از محمّد رضا شفیعی کدکنی و الصوره الفنّیّه فی التّراث الّنقدی والبلاغی عند العرب از جابر عصفور، به بررسی و ت...

استعاره به مثابه به کنش تخیلی که دو هستی را در ضمیر آگاه شاعر با هم یگانه می کند و آن دسته از صفات آنها را که به موقعیت شعری و به بافت صور خیالی مرتبط است در هم می آمیزد. از دیر زمان مورد توجه و مداقه ناقدان و بلاغت دانان اسلامی بوده است: اندیشمندانی که بسیاری از بنیان گذاران ان ایرانی بوده اند که زبان عرب را در آغاز به درس اموخته بودند از جمله ناقدان و بلاغت دانان برجسته اسلامی که با تلاش روشم...

« چکیده » نقد ادبی مراحل مختلفی را پشت سر گذاشته و در این مسیر قضایای گوناگونی در آن مطرح شده است که دامنه ی آن را گسترش داده و آن را به کانونی بحث برانگیز مبدل ساخته است. از مهم ترین موضوعاتی که شاخه ای جدید به نقد افزوده است، مبحث «زیبایی شناختی» در اثر ادبی است که در ارتباط با پیشینه ی آن می توان گفت بذرهای اولیه ی آن در نزد فلاسفه ی قدیم یونان از جمله ارسطو و افلاطون پاشیده شد. و موضوعی...

فصل اول کتاب به تعریف قصیده و وجه تسمیه آن و تعریف اصطلاح شکل و به این که اصل شعر چه بوده است می پردازد. در فصل دوم کتاب رابطه نقد و بلاغت و پیوند نقد و بلاغت با دین با اشاره اجمالی به تاریخچه پیدایش آنها مورد تفحص قرار می گیرد. در فصل سوم کتاب مولف به موضوع لفظ و معنی و ارتباط آنها با یکدیگر و تقسیم شدن منتقدین به طرفداران لفظ و طرفداران معنی می پردازد. در فصل چهارم کتاب نظریه عبدالقاهر جرجانی...

نظریه نظم عبدالقاهر جرجانی از جمله نظریات زبانی ارزشمند در میراث اسلامی ماست که در بسیاری از مبانی و مفاهیم، ارتباط تنگاتنگی با جدید ترین نظریات زبانی و نقدی معاصردارد. از جمله این نظریات، نظریه نقش گرای هلیدی می باشد آنجا که ما شاهد نقاط اشتراک فراوانی میان مفاهیم و اصول به کار رفته از جانب جرجانی و هلیدی می باشیم. پژوهش حاضر بر آن است تا با روشی توصیفی – تحلیلی، در سه بخش اساسی به بررسی برخی ...

مبنای علم معانی تناسب سخن با مقتضای اوضاع و احوال است، مواد علم معانی ساختار‌های نحوی است و منابع این علم در هر زبانی شاهکار‌های ادبی آن زبان می‌باشد. شاهنامه‌ی فردوسی یکی از مهم‌ترین شاهکار‌های ادبیات فارسی است که بررسی آن بر مبنای علم معانی برای کشف بخشی از اسرار بلاغی مختص زبان فارسی موضوع پژوهش حاضر است. در این بررسی، مسأله این است که برای کشف و توصیف اصول و معیارهای زیبایی شاهکارهای زبان و...