این مقاله به بررسی متنی و منبع شناختی یک روایت تفسیری می پردازد که نخستین بار در دو تفسیرالتبیان و مجمع البیان به نقل از امام باقر علیه السلام آمده است. مؤلف نشان می دهد که مأخذ شیخ طوسی در نقل این روایت، المصابیح فی تفسیر القرآن تألیف ابوالقاسم حسین بن علی معروف به وزیر مغربی (370ـ418 ق) بوده است. وزیر مغربی این سخن را به نحوی مبهم به «ابوجعفر» نسبت می دهد؛ اما این روایت نه در هیچ یک از منابع ...

سیر تاریخی »آیات الأحکام« در عصر صحابه مورد بررسی قرار گرفته است. پس از رحلت پیامبر(ص)،حفظ و حراست قرآن از هر گونه تحریف و تبیین و تفسیر آیات قرآن از مهم ترین مسؤولیّت های صحابه در ارتباط با قرآن، تلقّی می شد.آیات الأحکام نیز به عنوان بخشی از آیات مورد توجه صحابه قرار داشت.شماری از صحابه با دانشهای قرآنی و تفسیر قرآن آشنا بودند و علی(ع) به عنوان سرآمد این افراد شناخته می شد. آن حضرت با استناد به ...

چکیده کتاب‌های تاریخی یکی از مهمترین رسانههای فرهنگی است که نقشهای مهمی چون آگاهی‌بخشی، هویتسازی، شکلدهی به ذهنیت، باورها و عقاید افراد جامعه را از رهگذر بازنمایی و بازآفرینی گذشته بر عهده دارد. وقتی این کتاب، کتاب تاریخ معاصر باشد، اهمیت، حساسیت و اولویت آن دوچندان میشود. این کتابها را می‌توان از منظرهای گوناگون ارزیابی کرد. یکی از اجزای اصلی چنین کتابهایی، طرح جلد و پوشش ظاهری آنهاست که درواق...

چکیده کتاب های تاریخی یکی از مهمترین رسانههای فرهنگی است که نقشهای مهمی چون آگاهی بخشی، هویتسازی، شکلدهی به ذهنیت، باورها و عقاید افراد جامعه را از رهگذر بازنمایی و بازآفرینی گذشته بر عهده دارد. وقتی این کتاب، کتاب تاریخ معاصر باشد، اهمیت، حساسیت و اولویت آن دوچندان میشود. این کتابها را می توان از منظرهای گوناگون ارزیابی کرد. یکی از اجزای اصلی چنین کتابهایی، طرح جلد و پوشش ظاهری آنهاست که درواق...

در سنت تفسیری، سدرَهُ المنتهیٰ به عنوان درخت سدری باشکوه و آراسته در دورترین نقطۀ بهشت مطرح بوده، و در زمرۀ باورهای آخرت شناختی مسلمانان جای گرفته است. این در حالی است که با توجه به سیاقِ تنها کاربرد قرآنی آن در سورۀ مکّی نجم، سدره المنتهی باید پدیده ای شناخته برای مشرکین عرب نیز بوده باشد. مجموع کاوشهای فرهنگی ـ گفتمانی و ریشه شناختی نشان می دهد که سدره المنتهی نه دقیقاً یک درخت، بلکه یک صورت فلکی ب...

تاریخ گذاری سوره های قرآن، دانشی است که پیرامون تعیین دقیق یا تقریبی تاریخ و ترتیب نزول این واحدهای وحیانی بحث می کند. محمد عزّه دروزه در «تفسیر الحدیث» با توجه به روش تفسیری و صبغه تاریخی خود، بیش ترین تلاش را در این مورد با استفاده از آیات قرآن، فهرست های ترتیب نزول و منابع روایی انجام داده است. او با اعتقاد به اصول و مبانی خاص خود که از باورهایش در زمینه علوم قرآنی و مباحث تاریخی به دست آمده،...

محمد بن جریرطبری، مورخ و مفسّر بزرگ ایرانی در قرن سوم هجری قمری است. طبری در نگارش آثار خود شیوه و روش خاصی را دنبال می‌کند؛ از جمله آنکه همچون بیشتر مورخان و مفسران، در اخبار مربوط به انبیا و اقوام پیشین و بویژه آنچه در قرآن ذکری از آن رفته است، به روایات منقول از یهود و نصاری؛ « اسرائیلیات» استناد می‌کند که گاه به ایجاد نقاط ضعفی در آثار او منجر شده است. از سوی دیگر، طبری برای نخستین بار در ت...