مسجد به عنوان کارآمدترین نهاد عبادی ـ سیاسی در اسلام، با کارکردها و تأثیرات سیاسی و اجتماعی بسیار در جامعۀ عصر آل‎بویه (320 - 447 ق)، عملاً به عنوان نهادی تأثیرگذار در ساخت قدرت عمل می‎کرد. در این میان، کارکردهای اجتماعی مسجد غالباً مثبت و سازنده و در یک عبارت، همگرا و تعاملی بود که خود به رشد و تعالی جامعۀ ایرانی ـ اسلامی این دوره یاری رساند. در این راستا، پرسش اساسی این است که مهم‎ترین کارکردها...

در این پژوهش، شناخت ویژگی های کالبدی-فضایی مسجد حکیم و نحوه تعامل کالبدی-فضایی آن با رفتار استفاده کنندگان به عنوان هدف اصلی پژوهش در نظر گرفته شده است. همچنین شناسایی کارکردهای این بنا و عوامل کالبدی-فضایی که امکان وجود این کارکردها را فراهم می کنند هدف فرعی این پژوهش می باشد. بنابراین سوال اصلی پژوهش بدین گونه تدوین می شود که: ویژگی های کالبدی-فضایی مسجد حکیم اصفهان و نیز ویژگی هایی که بر تعا...

مکان و موقعیت استقرار مساجد جامع در شهر و چگونگی ارتباط و همجواری آن­ها با سایر فضاهای مهم شهری مانند دارالاماره، بازار و آرک و همچنین نحوة قرارگیری کف مسجد نسبت به محوطة پیرامون آن، موضوع این پژوهش است. اهمیت این موضوع در این است که اغلب به­نظر می‌رسد رابطة مسجد جامع با سایر فضاهای شهری در شهرهای اسلامی همانند و یکسان بوده است؛ درحالی‌که چنین نیست. هدف از این تحقیق، بررسی موقعیت مسجد جامع در ش...

الگوی «چهار ایوانی » از اوایل سده پنجم الگوی غالب در طراحی مساجد ایران بوده است. فارغ از علل تاریخی ترویج،بهبود کیفیت معماری مسجد در الگوی چهارایوانی نسبت به الگوی « شبستانی » که پیش از آن رواج داشت، موضوع بحثاین نوشتار است. ملاک در تحلیل معماری این دو، «کیفیت فضا » است. بدین منظور از نظریه «نحو فضا » استفاده شده تافضای معماری دو الگو مورد بررسی کیفی قرار گیرد. همچنین از لحاظ «کارکرد » و ویژگی ...

تأثیر مسجد در انقلاب مشروطیت ایران[1] علی‌رضا علی صوفی[2] هوشنگ خسرو بیگی[3] حسن زندیه[4] فرهاد دشتکی‌نیا[5] چکیده این مقاله، به بررسی کارکردهای سیاسی مسجد در انقلاب مشروطیت ایران می‌پردازد. پرسش اصلی مقاله این است که مسجد در انقلاب مشروطیت چه تأثیری گذارد و چه عواملی سبب شد تا مسجد در انقلاب مشروطیت کارکرد سیاسی داشته باشد. مسجد در مراحل مختلف انقلاب مشروطیت، پیش از صدور فرمان مشروطه، در مرحلۀ...

با توجه به نقش سازنده مساجد در تربیت نیروی انسانی و جامعه‌پذیری سیاسی، در این نوشتار نویسندگان به موضوع کارکرد راهبری امام جماعت پرداخته‌اند؛ دراین‌خصوص، محققان تلاش‌کرده‌اند که با رجوع به عملکرد آیت‌الله مهدوی ­کنی در مسجد جلیلی به الگویی عملیاتی برای پیشنهاد به سایر ائمه جماعت دست‌بیابند؛ دلیل این امر، آن است که آیت‌الله مهدوی ­کنی توانستند، ابعاد فردی، اجتماعی و سیاسی- اجتماعی امام جماعت را ...

پژوهش حاضر، مسجد را از منظر علم مدیریت و موضوع ارزیابی عملکرد، مورد مطالعه قرار داده زیرا موضوع آنها، سازمان ها و نهادها هستند و مسجد نیز به عنوان یک نهاد فرهنگی-مذهبی در محدوده بررسی این علم قرار می گیرد. این پژوهش در دو بخش نظری و عملی تنظیم شده است. در بخش نظری پس از مروری بر ادبیات تحقیق، به مسجد به عنوان یک نهاد فرهنگی-مذهبی نگریسته شده و در کنار مرور مدل های ارزیابی عملکرد موجود، به مدل ه...

بیان مسئله: مسجد نصیرالملک شیراز، که در منابع مکتوب معماری، مسجدی متمایز توصیف شده، سالهاست به یکی از کانون‌های گردشگری شهر شیراز تبدیل شده و به نظر می‌رسد که کارکرد عبادی خود را از دست داده است. تمایز این مسجد از مساجد هم‌دورۀ خود یا مساجد با قدمت تاریخی بیشتر در شیراز احتمال این فرض را ایجاد می‌کند که ویژگی‌های معمارانۀ این مسجد سبب این تمایز است. ویژگی‌هایی که با تغییر و یا تشدید الگوهای رای...

کارکردهای مسجد را به گونه های مختلف عبادی، آموزشی، ارتباطی، اجتماعی، فرهنگی، تربیتی، معماری، هنری و مانند آن تقسیم کرده اند. کارکرد ارتباطی و فرهنگی مسجد هم به استناد متون دینی و هم به استناد تجربة تاریخی مسلمانان، در دو قالب کلی «فرهنگ سازی» و «انتقال اطلاعات» تجلی یافته است. این دو در خدمت یک هدف والای دینی، یعنی تعالی فردی و اجتماعی است. اگر از منظر توسعه به این تعالی بنگریم، درمی یابیم که ا...

این مقاله به بررسی تناسبات نمای سردر چند نمونه از بناهای شاخص صفوی در شهر اصفهان به عنوان مهم ترین آثار این دوره پرداخته است. نمونه هایی که مورد سنجش و بررسی قرار گرفته اند عبارتند از: مساجد شیخ لطف الله، جامع عباسی (مسجد شاه سابق یا مسجد امام)، حکیم و مدرسه چهارباغ (مادر شاه). مسئلة مورد توجه تناسبات به کار رفته در نمای سردر این بناها به عنوان ابزاری در جهت خلق آثاری خردمندانه و مطلوب است. با ...