این مطالعه، یک مطالعۀ معناشناسانه است؛ یعنی در آن بنا ست با مطالعۀ علمی روابط میان معانی بر محور کاربردهای قرآنی مختلف یک لفظ، به استخراج معنای نهفته در متن بپردازیم. رویکرد ما در این روش، رویکرد معناشناسی ساخت‌گرا ست؛ یعنی می‌خواهیم بر پایۀ تحلیل روابط معنایی در کاربردهای متنی، معنای واژه‌ای را توصیف کنیم. واژۀ مورد نظر، «بصیر» است که در قرآن کریم به صورت نکره و معرفه در 51 آیه کاربسته شده است...

یکی از مباحث مهم زبان، تحوّل در گونه‌های مختلف آن است. این تحوّل گاه در ساخت و گاه در نحو و زمانی در تغییر مقوله‌های زبانی و واک‌ها و یا در معانی است که در گذر زمان در بخش‌های مذکور روی می‌دهد. تحوّل معانی شامل‌ترین گونه تحوّل شمرده می‌شود و در مباحث زبانی کمتر بدان پرداخته شده است. بحث دربارۀ این گونه که می بایست یکی از مباحث سه گانه دستورها باشد، مغفول مانده است و تنها در کتاب‌های لغت و فرهنگها، ...

واژگان به کار رفته در قرآن کریم اغلب همان واژگان متعارف در میان عرب جاهلی بوده و در قبایل و محافل شعری خاص استعمال می‌شده است. کلمه‌ی «حکمت» مانند بسیاری دیگر از واژگان پس از ورود به قرآن تحت تأثیر نظامجهان‌شناختی آن واقع شده است و در میدان‌های معنایی جدید به کار گرفته شده و همراهی آنها با کلمات خاص، تلازم‌ها و تنافرهای موجود در آیات قرآن با حفظ هسته‌ی معنایی خود تعیّن خاص پیدا کرد و به اصطلاح د...

با وجود کاربردهای فراوان «امتنان» در فقه، قواعد فقه و اصول فقه، به مفهوم آن کمتر توجه شده است. با دقت در کلام فقها واضح می‌شود که امتنان نوع خاصی از لطف الهی است که به بعضی از احکام الهی اختصاص دارد؛به‌طوری که بر پایۀ آن، یا حکم شرعی با سهولت و آسانی جعل یا اینکه حکم سخت، رفع و از عهدۀ مکلف برداشته شده است. با مقایسۀ امتنان در فقه با واژگانی مانند منت، لطف، فضل و رحمت واضح می‌شود که امتنان با و...

در این پژوهش در بر آنیم که نشان دهیم روش متعارفِ کتاب­های دستورِ زبانِ فارسی در ارائۀ معانیِ حروفِ اضافۀ زبانِ فارسی، تنها محدود به فهرست کردن کاربردهای آنهاست بدونِ آن­که از ارتباط میان آن­ها و برانگیختگیِ معانی گفتگویی به ­میان آید. این پژوهش روش کفایت­مندتر را معرفی می­کند که بر پایه یک شبکۀ معنایی مبتنی بر شباهت­های خانوادگیِ نوعِ نخست­محور شکل گرفته است و روابطِ مفهومیِ میان این معانی را نیز ظاهر می­س...

هسته معین مثبت شرطی و کاربردهای آن هسته معین مثبت شرطی و کاربردهای آن هسته معین مثبت شرطی و کاربردهای آن هسته معین مثبت شرطی و کاربردهای آن هسته معین مثبت شرطی و کاربردهای آن هسته معین مثبت شرطی و کاربردهای آن هسته معین مثبت شرطی و کاربردهای آن هسته معین مثبت شرطی و کاربردهای آن هسته معین مثبت شرطی و کاربردهای آن هسته معین مثبت شرطی و کاربردهای آن هسته معین مثبت شرطی و کاربردهای آن هسته معین مث...

در این مقاله به بررسی نمادهای اندامی به کار رفته از نباتات در ادبیات فارسی پرداخته ایم و دیوان شاعرانی چون رودکی، فرخی، منوچهری، ناصرخسرو، سنایی، سعدی، مولوی و حافظ بر این اساس مورد مطالعه و بررسی قرارگرفته است. مطابقت این گونه کاربردهای ادبی بر پایهء تشبیه و در قالب یک ارتباط تثلیثی آنیمیسم، تناسخ گیاهی و باور اساطیری تبدیل انواع از گیاه پیکری به انسان پیکری، سیر تصویرگرایی اندامی انسان را در ...

شنبلیله با نام علمی trigonella foenum-graceum l. یک گیاه علفی یکساله از تیره legouminosae است که بومی شرق مدیترانه است. در طب سنتی مصارف زیادی برای این گیاه ذکر شده است، از این گیاه برای تسهیل زایمان، کمک به هضم غذا و افزایش سوخت و ساز و تقویت عمومی در بدن استفاده شده است. این گیاه به سبب تولید آلکالوئیدهای دارویی، ترکیبات استروییدی، ساپوژنین ها و قدرت درمان بخشی بالا در زمره مهم ترین گیاهان دا...

مادۀ عزم حامل مفهوم تعیین‌کننده در حیطه‌های مختلف فرهنگ اسلامی از عقاید، اخلاق، احکام و اندیشۀ سیاسی است که در 9 آیه از قرآن کریم دیده می‌شود و به نظر می‌رسد، مطالعۀ ریشه‌شناختی و تحلیل واژگانی دربارۀ آن در برداشت‌های قرآنی سبب افزایش دقت می‌شود. در کتب تفسیر و لغت تشتت آشکاری در توضیح این ماده دیده می‌شود که تا حدی برخاسته از دورشدن از زبان عصر نزول و تا حدی مربوط به تعدد خودِ ریشه‌ها در سابقۀ ...