صدق بدیهیات اولیه چیزی جز درک اتحاد موضوع و محمول این قضایا در مرتبه ی ذهنی و به تجربه درون ذهنی نیست و از همین جهت صدق آن ها به علم حضوری و تجربه درون ذهنی معلوم می شود. اما این تمام آنچیزی نیست که برای دستیابی به واقعیت عینی خارجی لازم است. زیرا همچنان این سوال باقی است که براساس چه شاهدی حکم به انطباق این احکام بر واقعیت عینی خارجی می کنید. پاسخ این است که این انتقال بواسطه ی قضایای وجدانی ک...

قواعد روش‌شناختی حاکم بر پارادایم‌های علم و اهمیت ورود ارزش‌ها و اخلاقیات در آنها از موضوعات مورد بحث مسئولیت اجتماعی علم به شمار می‌رود. مسئولیت اجتماعی علم عبارت است از مبانی روش‌شناختی و ارزش شناختی هر حوزه از علم که تعهد نسبت به این مبانی به عنوان مسئولیت اجتماعی عالمان آن علم شناخته می‌شود. در پارادایم‌های غربی، مسئولیت اجتماعی علم دارای مبانی متفاوت، متکثر و حتی متضاد است؛ در حالی‌که در ج...

یورگن هابرماس (1992) اذعان داشته که «پروژة مدرنیته»، با ریشه های آن در دورة «روشنگری» سدة هجدهم، به جدایی حوزه های علم و اخلاق و هنر از یکدیگر و از عالم واقعی انجامیده است. در این مقاله، این فرضیه مطرح شده است که مشخصة بارز «پروژة مدرنیته»، یعنی تلاش برای دستیابی به «واقعیت» های عالم و بیان آنها در قالب زبانی علمی و «واقعیت نما»، به حوزة اندیشه و هنر هم راه می یابد و «واقع گرایی» و استفاده از ز...

بحث از زبان دین و نسبت آن با واقعیت و چگونگى آزمون گزاره هاى دینى از مسائل جدید فلسفه دین است; یعنى از زمانى که معرفت شناسى جدید (از زمان کانت به بعد) راه جزمگرایى در عقل اندیشى و اعتماد بى حد و مرز به عقل را مورد سؤال قرار داد و حدود عقل بشر مورد بحث جدّى قرار گرفت. فیلسوفان غربى سؤال از حدود فهم انسانى را به سئوال از حدود ناطقه بشرى منتقل و پرسش از میزان نطق او را جایگزین پرسش از فهم او کردند....

مقوله ی روش ارتباط تنگاتنگی با نوع نگرش معرفتی به موضوع یک علمدارد؛همچنان که روش شناسی یا شناخت روش های یک علم هم مسئله ای است که ویژگی ها، و اصول و مبانی آن را باید از نوع نگاه نسبت به موضوع آن علم و معرفت شناسی مربوط به آن جست. بر همین اساس، در پژوهش حاضر وضعیت وفرایند تاریخی و جایگاه مقوله ی روش یا روش های رایج در تاریخ نگاری اسلامی درارتباط با نوع نگاه معرفتی مورخان مسلمان به موضوع و مسائل ...

طی دهه گذشته سهم ایران در علم جهان به طور چشمگیری افزایش یافته است در این مقاله پس از بیان این واقعیت سعی می شود تاعملکرد علمی ایران از طریق تعداد مقالات علمی چاپ شده توسط اجتماع علمی آن اندازه گیری شود سپس ساختار معرفتی علم در ایران به منظور تشخیص هر نوع ناهنجاری بر مبنای طبقه بندی پاپسکویی عرضه شده است نتیجه آنکه رشته شیمی با تولید استثنائی خود تناسب میان رشتته ها را از میان برده است

تامس کوهن، فیلسوف علم معاصر، پیشرفت علم به سوی واقعیت را به هر معنایی که کاملاً تعریف شده باشد، به صراحت منکر می شود. در این مقاله سعی شده نشان داده شود که این نگرش کوهن از تز قیاس ناپذیری وی ناشی می شود و از آن می توان به عنوان دلیلی بر ضد واقع گرا بودن کوهن بهره گرفت. پس از آن ضمن تشریح ساحت های مختلف واقع گرایی نشان داده می شود که کوهن از حیث هستی شناختی واقع گرا بوده و نگرش ضد واقع گرایانه ی...

مطابقت ذهن و عین از مباحث اصلی معرفت شناسی است. فلاسفه با واسطه قرار دادن ماهیت بین ذهن و عین و به واسطه تطابق ماهوی سعی کرده اند مسئله مطابقت در شناخت را حل نمایند؛ اما نظریه تطابق ماهوی ایراداتی با خود به همراه دارد که درنهایت نتوانسته پاسخ گوی مسئله مطابقت باشد. در مقابل آنچه می تواند با اصول فلسفی و معرفت شناختی ملاصدرا هماهنگ باشد، نظریه این همانی وجود عینی است که انطباق را به واقعیت علم ا...

تامس کوهن، فیلسوف علم معاصر، پیشرفت علم به سوى واقعیت را به هر معنایى که کاملاً تعریف شده باشد، به صراحت منکر مى شود. در این مقاله سعى شده نشان داده شود که این نگرش کوهن از تز قیاس ناپذیرى وى ناشى مى شود و از آن مى توان به عنوان دلیلى بر ضد واقع گرا بودن کوهن بهره گرفت. پس از آن ضمن تشریح ساحت هاى مختلف واقع گرایى نشان داده مى شود که کوهن از حیث هستى شناختى واقع گرا بوده و نگرش ضد واقع گرایانه ى...